Pháp – Wikipedia tiếng Việt

Đối với những định nghĩa khác, xem Pháp ( khuynh hướng )

Pháp (tiếng Pháp: La France; phát âm địa phương: [fʁɑ̃s]), tên chính thức là Cộng hòa Pháp (tiếng Pháp: République française; [ʁepyblik fʁɑ̃sɛz]) (tiếng Anh: France), là một quốc gia có lãnh thổ chính nằm tại Tây Âu cùng một số vùng và lãnh thổ hải ngoại. Phần lãnh thổ Pháp tại châu Âu trải dài từ Địa Trung Hải đến eo biển Manche và biển Bắc, và từ sông Rhin đến Đại Tây Dương. Pháp còn có Guyane thuộc Pháp trên đại lục Nam Mỹ cùng một số đảo tại Đại Tây Dương, Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. 18 vùng của Pháp (gồm chính quốc Pháp, Guyane thuộc Pháp, Guadeloupe, Martinique, Reunion và Mayotte và vùng của Pháp gốc) có tổng diện tích 643.801 km², dân số tính đến năm 2022 là gần 65,5 triệu người[2]. Còn nếu tính luôn các lãnh thổ khác ngoài châu Nam cực thì khoảng 674.000  km². Pháp là nước cộng hòa bán tổng thống nhất thể, thủ đô Paris cũng là thành phố lớn nhất, trung tâm văn hóa và thương mại chính của quốc gia. Các trung tâm đô thị lớn khác là Marseille, Lyon, Lille, Nice, Toulouse và Bordeaux.

Trong thời đại đồ sắt, Chính quốc Pháp là nơi cư trú của người Gaul thuộc nhóm Celt. La Mã ( Roma ) sáp nhập khu vực vào năm 51 TCN, thực trạng này lê dài cho đến năm 486, khi người Frank thuộc nhóm Germain chinh phục khu vực rồi xây dựng Vương quốc Pháp. Pháp nổi lên thành một đại cường tại châu Âu vào hậu kỳ Trung Cổ, giành thắng lợi trong Chiến tranh Trăm Năm ( 1337 – 1453 ) giúp củng cố vương quốc và tập trung hoá chính trị. Trong trào lưu Phục Hưng, văn hoá Pháp tăng trưởng, và lập nên một đế quốc thực dân toàn thế giới, trở thành đế quốc lớn thứ hai quốc tế vào thế kỷ XX. [ 9 ] Trong thế kỷ XVI, Pháp bị chi phối bởi những cuộc nội chiến tôn giáo giữa thế lực Công giáo La Mã và Tin Lành. Pháp trở thành thế lực chi phối văn hoá, chính trị và quân sự chiến lược tại châu Âu dưới thời Louis XIV. [ 10 ] Đến cuối thế kỷ XVIII, Cách mạng Pháp lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, lập nên một trong những nền cộng hoà sớm nhất trong lịch sử dân tộc văn minh, Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền là nền tảng của cuộc cách mạng và biểu lộ ý thức hệ của Pháp cho đến ngày này .

Trong thế kỷ XIX, Napoléon nắm quyền và lập ra Đệ Nhất Đế chế Pháp, các cuộc chiến tranh của Napoléon định hình tiến trình của châu Âu lục địa. Sau khi đế quốc sụp đổ, Pháp trải qua náo động với các chính phủ kế tiếp nhau, đỉnh điểm là thành lập Đệ Tam Cộng hòa Pháp vào năm 1870. Pháp là một bên tham chiến chính trong chiến tranh thế giới thứ nhất, và giành được đại thắng. Trong chiến tranh thế giới thứ hai, Pháp nằm trong khối Đồng Minh song bị phe Trục chiếm đóng vào năm 1940 bởi Đức Quốc xã. Sau khi được giải phóng vào năm 1944, Đệ Tứ Cộng hòa Pháp được thành lập song sau đó bị giải thể trong tiến trình chiến tranh Algérie. Nền Đệ Ngũ cộng hoà dưới quyền Charles de Gaulle được thành lập vào năm 1958 và tồn tại cho đến nay. Algérie và gần như toàn bộ các thuộc địa khác độc lập trong thập niên 1960 ( năm châu Phi), song thường duy trì các liên kết kinh tế và quân sự mật thiết với Pháp.

Pháp từ lâu đã có vị thế là một TT của quốc tế về nghệ thuật và thẩm mỹ, khoa học và triết học. Pháp có số di sản quốc tế UNESCO nhiều thứ ba tại châu Âu, và tiếp đón khoảng chừng 83 triệu hành khách quốc tế vào năm 2012, đứng đầu quốc tế. [ 11 ] Pháp là một vương quốc tăng trưởng, có nền kinh tế tài chính lớn thứ sáu quốc tế theo GDP danh nghĩa [ 12 ] và lớn thứ chín theo GDP PPP. [ 13 ] Về tổng tài sản mái ấm gia đình, Pháp xếp hạng tư trên quốc tế. [ 14 ] Pháp có thành tích cao trong những xếp hạng quốc tế về giáo dục, y tế, tuổi thọ dự trù, và tăng trưởng con người. [ 15 ] [ 16 ] Pháp duy trì vị thế Đại cường quốc trên quốc tế, [ 17 ] là một trong năm thành viên thường trực trong Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc và có quyền phủ quyết, đồng thời là một vương quốc chiếm hữu vũ khí hạt nhân chính thức. Đây là một vương quốc thành viên chủ yếu trong Liên minh châu Âu và Khu vực đồng euro. [ 18 ] Quốc gia này cũng là thành viên của G7, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương ( NATO ), Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế ( OECD ), Tổ chức Thương mại Thế giới ( WTO ), và Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ .

Nguồn gốc tên gọi[sửa|sửa mã nguồn]

Tên tiếng Pháp[sửa|sửa mã nguồn]

Trong tiếng Pháp, Pháp được gọi là France. Ban đầu áp dụng cho toàn Đế quốc Frank, tên gọi “France” bắt nguồn từ tiếng Latinh Francia, hay “quốc gia của người Frank”.[19] Pháp ngày nay vẫn được gọi là Francia trong tiếng Ý và Tây Ban Nha. Tồn tại các thuyết khác nhau về nguồn gốc của tên gọi Frank. Theo các tiền lệ của Edward Gibbon và Jacob Grimm,[20] tên gọi của người Frank có liên kết với từ frank (miễn) trong tiếng Anh.[21] Người ta cho rằng nghĩa “miễn” được chấp nhận do sau khi chinh phục Gaul, chỉ có người Frank được miễn thuế.[22] Thuyết khác cho rằng nó bắt nguồn từ tiếng Germain nguyên thủy là frankon, dịch là cái lao hoặc cái thương do rìu quăng của người Frank được gọi là francisca.[23] Tuy nhiên, người ta xác định rằng các vũ khí này có tên như vậy do được người Frank sử dụng, chứ không phải ngược lại.[24]

Tên tiếng Việt[sửa|sửa mã nguồn]

Tên gọi của nước Pháp trong tiếng Việt bắt nguồn từ tiếng Trung Quốc. “France” được người Trung Quốc phiên âm là 法蘭西 (âm Hán Việt: Pháp Lan Tây), gọi tắt là 法國 Pháp quốc. Cũng giống như Anh, Đức, Mỹ.., người Việt hay bỏ chữ “Quốc” hay chữ “nước” đi, chỉ còn gọi là “Pháp”.

Trong thư tịch chữ Hán cổ của Việt Nam thì quốc hiệu nước Pháp còn được phiên âm là Pha Lang Sa (chữ Hán: “坡郎沙”), Phú Lang Sa (“富郎沙”), Phú Lãng Sa (“富浪沙”), hoặc Pháp Lang Sa (“法浪沙”).

Tiền sử ( trước thế kỷ thứ VI TCN )[sửa|sửa mã nguồn]

Một bức hoạ trong di chỉ Lascaux tại tỉnh Dordogne, khoảng chừng 18.000 TCNDấu vết cổ nhất về hoạt động và sinh hoạt của con người tại Pháp có niên đại từ khoảng chừng 1,8 triệu năm trước. [ 25 ] Loài người sau đó phải đương đầu với khí hậu khắc nghiệt và hay biến hóa, với dấu ấn là một số ít kỷ băng hà .Người nguyên thủy bắt đầu trải qua đời sống săn bắt hái lượm và du cư. [ 25 ] Pháp có một lượng lớn những hang được trang trí có niên đại từ thời đại đồ đá cũ muộn, trong đó Lascaux là một trong những di tích lịch sử nổi tiếng và được dữ gìn và bảo vệ tốt nhất [ 25 ] ( khoảng chừng 18.000 TCN ). Đến khi kết thúc kỷ băng hà cuối ( 10.000 TCN ), khí hậu trở nên ôn hoà hơn ; [ 25 ] từ khoảng chừng 7.000 TCN, khu vực bước vào thời đại đồ đá mới và dân cư tại đây mở màn định cư .Sau những tăng trưởng can đảm và mạnh mẽ về nhân khẩu và nông nghiệp từ thiên niên kỷ 4 đến thiên niên kỷ 3 TCN, nghề luyện kim Open vào cuối thiên niên kỷ 3 TCN, khởi đầu là gia công vàng, đồng và đồng điếu, sau đó là sắt. [ 26 ] Pháp có nhiều di chỉ cự thạch từ thời đại đồ đá mới, trong đó có di chỉ những khối đá Carnac rậm rạp dị thường ( khoảng chừng 3.300 TCN ) .

Cổ xưa ( Thế kỷ thứ VI TCN-Thế kỷ thứ V CN )[sửa|sửa mã nguồn]

Năm 600 TCN, người Hy Lạp Ionie xuất thân từ Phocée xây dựng thuộc địa Massalia ( nay là Marseille ) bên bờ Địa Trung Hải, là thành phổ cổ nhất tại Pháp. [ 27 ] [ 28 ] Cùng thời hạn này, 1 số ít bộ lạc Gaulois thuộc nhóm Celt xâm nhập nhiều nơi của khu vực nay là Pháp, và bành trướng chiếm đóng ra phần còn lại của Pháp từ thế kỷ V đến thế kỷ III TCN. [ 29 ]

Khái niệm Gaule xuất hiện trong thời kỳ này; nó tương ứng với các lãnh thổ người Celt định cư trải giữa sông Rhin, Đại Tây Dương, dãy Pyrénées và Địa Trung Hải. Biên giới của Pháp ngày này gần đúng với Gaule cổ, là nơi cư trú của người Gaulois thuộc nhóm Celt. Gaule sau đó là một quốc gia thịnh vượng, phần cực nam chịu ảnh hưởng mạnh của văn hoá và kinh tế Hy Lạp-La Mã.

Khoảng năm 390 TCN, tù trưởng Gaulois Brennos dẫn quân vượt dãy Alpes hướng đến bán đảo Ý, vượt mặt người La Mã trong trận Allia, vây hãm và đòi tiền chuộc thành La Mã ( Roma ). Cuộc xâm lăng của người Gaulois khiến La Mã suy yếu, và người Gaulois liên tục quấy rối khu vực cho đến khi đạt được một hoà ước chính thức với La Mã vào năm 345 TCN. Tuy nhiên, người La Mã và người Gaulois vẫn là đối thủ cạnh tranh trong vài thế kỷ sau đó, và người Gaulois liên tục là một mối đe doạ tại bán đảo Ý .

Khoảng năm 125 TCN, phần miền nam của Gaule bị người La Mã chinh phục, họ gọi khu vực này là Provincia Nostra (“Tỉnh của Chúng ta”), và theo thời gian tiến hoá thành tên gọi Provence trong tiếng Pháp.[30] Julius Caesar chinh phục phần còn lại của Gaule và đánh bại cuộc khởi nghĩa của tù trưởng Gaulois Vercingétorix vào năm 52 TCN.[31] Theo Plutarchus và các tác phẩm của học giả Brendan Woods, Chiến tranh xứ Gallia đã dẫn đến 800 thành phố được chinh phục, 300 bộ lạc bị khuất phục, một triệu người bị bán làm nô lệ và ba triệu người khác chết trong trận chiến.[cần dẫn nguồn]

Gaule bị Augustus phân loại thành những tỉnh của La Mã. [ 32 ] Nhiều thành thị được xây dựng trong quy trình tiến độ Gaulois-La Mã, như Lugdunum ( nay là Lyon ) được nhìn nhận là thủ phủ của người Gaulois. [ 32 ] Các thành thị này được kiến thiết xây dựng theo phong thái La Mã truyền thống cuội nguồn, với một trung tâm vui chơi quảng trường, một nhà hát, một đấu trường, một đài vòng và những phòng tắm nóng. Người Gaulois lai với những người định cư La Mã và sau cuối đảm nhiệm văn hoá và ngôn từ của người La Mã ( tiếng La Tinh, tiếng mà tiếng Pháp tiến hoá từ đó ). Thuyết đa thần La Mã hợp nhất với thuyết dị giáo Gaulois thành thuyết hổ lốn tương tự như .Từ thập niên 250 đến thập niên 280, Gaule thuộc La Mã trải qua một cuộc khủng hoảng cục bộ nghiêm trọng do người Man di thực thi một số ít cuộc tiến công vào biên giới. [ 33 ] Tuy thế, tình hình được cải tổ vào nửa đầu của thế kỷ IV, đây là quá trình phục sinh và thịnh vượng của Gaule thuộc La Mã. [ 34 ] Năm 312, Hoàng đế Constantinus I cải đạo sang Cơ Đốc giáo, những Fan Hâm mộ Cơ Đốc giáo vốn trước đây bị ngược đãi thì từ lúc này ngày càng tăng nhanh gọn về số lượng trên khắp đế quốc. [ 35 ] Tuy nhiên, từ khi mở màn thế kỷ V, người man di lại liên tục xâm lăng, [ 36 ] và những bộ lạc Germain như Vandal, Suebi và Alan vượt sông Rhin đến định cư tại Gaule, Tây Ban Nha và những nơi khác thuộc Đế quốc La Mã vốn đang suy sụp. [ 37 ] Các bộ lạc Teutonic lấn chiếm khu vực Đức ngày này, người Visigoth định cư ở phía tây nam, người Burgundi dọc theo thung lũng sông Rhine và người Francia ( từ đó người Pháp lấy tên của họ ) ở phía bắc. [ 38 ]

Sơ kỳ Trung Cổ ( Thế kỷ thứ V-Thế kỷ thứ X )[sửa|sửa mã nguồn]

Đế quốc Frank bành trướng từ 481 đến 804 và bị chia cắt năm 843 đến 870Đến cuối quy trình tiến độ cổ đại, Gaule cổ được phân thành 1 số ít vương quốc của người Germain và một chủ quyền lãnh thổ Gaulois-La Mã còn lại mang tên Vương quốc Soissons. Đồng thời, người Briton thuộc nhóm Celt đến định cư tại phần phía tây của Armorique khi họ chạy trốn khỏi những người Anglo-Saxon ( thuộc nhóm Germain ) đến định cư tại hòn đảo Anh. Do đó, bán đảo Armorique được đổi tên thành Bretagne, văn hoá Celt được phục hưng và những tiểu vương quốc độc lập Open tại khu vực này .
Do Clovis cải sang Công giáo vào năm 498, quân chủ Frank vốn được tuyển cử và có tính thế tục thì nay biến thành thế tập và có quyền thần thánh .

Người Frank dị giáo thuộc nhóm Germain ban đầu định cư tại phần phía bắc của Gaule, song dưới thời Clovis I họ chinh phục hầu hết các vương quốc khác tại miền bắc và miền trung Gaule. Năm 498, Clovis I là nhà chinh phục Germain đầu tiên cải sang Công giáo La Mã sau khi Đế quốc La Mã sụp đổ, thay vì là giáo phái Aria; do đó Pháp được giáo hoàng trao cho danh hiệu “người con gái cả của Giáo hội” (tiếng Pháp: La fille aînée de l’Église)[39] và các vị vua Pháp sẽ được gọi là “Các vị vua Cơ đốc nhất của Pháp” (Rex Christianissimus).

Người Frank tuân theo văn hoá Gaulois-La Mã Cơ Đốc giáo và Gaule cổ đại cuối cùng được đổi tên thành Francia (“vùng đất của người Frank”). Người Frank thuộc nhóm Germain tiếp nhận các ngôn ngữ Roma, ngoại trừ tại miền bắc Gaule do các khu định cư La Mã thưa thớt và tại đó các ngôn ngữ Germain nổi bật lên. Clovis định đô tại Paris và lập ra Vương triều Méroving, song vương quốc này không tồn tại được sau khi ông mất. Người Frank nhìn nhận đất đai đơn thuần là tài sản tư hữu và phân chia nó cho những người thừa kế, do đó có bốn vương quốc xuất hiện sau khi Clovis mất: Paris, Orléans, Soissons, và Rheims. Các quốc vương Méroling cuối cùng để mất quyền lực về tay các quản thừa trong cung của họ. Một vị quản thừa tên là Charles Martel đánh bại một cuộc xâm lược của người Hồi giáo vào Gaule trong trận Tours (732), ông giành được danh tiếng và quyền lực trong các vương quốc Frank. Con trai của ông là Pépin Lùn, đoạt vương vị của Francia từ các vương triều Méroving đã suy yếu và lập nên vương triều Caroling. Con trai của Pépin là Charlemagne thống nhất các vương quốc Frank và gây dựng một đế quốc rộng lớn trải khắp Tây và Trung Âu.

Charlemagne được Giáo hoàng Léon III công bố là Hoàng đế La Mã Thần thánh, qua đó bảo vệ link lịch sử dân tộc trường kỳ giữa cơ quan chính phủ Pháp với Giáo hội Công giáo, [ 40 ] Charlemagne nỗ lực Phục hồi Đế quốc Tây La Mã và uy quyền văn hoá của nó. Con trai của Charlemagne là Louis I ( trị vì 814 – 840 ) duy trì đế quốc được thống nhất ; tuy nhiên Đế quốc Caroling này không sống sót sau thời của ông. Năm 843, theo Hiệp ước Verdun, đế quốc bị phân loại giữa ba người con trai của Louis I : Đông Francia thuộc về Louis người Đức, Trung Francia thuộc về Lothaire I, và Tây Francia thuộc về Charles Béo. Tây Francia gần đúng với chủ quyền lãnh thổ Pháp và là tiền thân của nước Pháp văn minh. [ 41 ]Trong những thế kỷ IX và X, Pháp liên tục bị đe doạ trước những cuộc xâm lăng của người Viking, và trở thành một vương quốc rất phân quyền : những tước hiệu và lãnh địa của giới quý tộc được thừa kế, còn quyền lực tối cao của quốc vương mang tính tôn giáo hơn là thế tục, do đó kém hiệu suất cao và luôn gặp thử thách trước giới quý tộc quyền lực tối cao. Do đó, chính sách phong kiến phân quyền được hình thành tại Pháp. Theo thời hạn, 1 số ít chư hầu tăng trưởng mạnh đến nỗi họ thường gây ra mối đe doạ cho quốc vương. Chẳng hạn, sau trận Hastings vào năm 1066, William Nhà chinh phạt thêm ” quốc vương Anh ” vào tước hiệu của mình, đồng thời là chư hầu ( với danh nghĩa Công tước xứ Normandie ) và đồng đẳng ( với danh nghĩa quốc vương của Anh ) với quốc vương của Pháp, gây căng thẳng mệt mỏi định kỳ .

Hậu kỳ Trung cổ ( Thế kỷ thứ X-Thế kỷ thứ XV )[sửa|sửa mã nguồn]

Vương triều Caroling cai trị Pháp cho đến năm 987, khi Công tước Hugues Capet đăng cơ làm quốc vương của người Frank.[42] Các dòng hậu duệ của ông — nhà Capet, nhà Valois và nhà Bourbon — từng bước thống nhất quốc gia thông qua chiến tranh và thừa kế triều đại, hình thành Vương quốc Pháp được tuyên bố đầy đủ vào năm 1190 bởi Philippe II Auguste. Giới quý tộc Pháp giữ một vai trò nổi bật trong hầu hết các cuộc Thập tự chinh nhằm khôi phục quyền tiếp cận của tín đồ Cơ Đốc giáo đối với Đất Thánh. Các hiệp sĩ Pháp chiếm phần đa trong dòng tiếp viện liên tục trong suốt hai trăm năm Thập tự chinh, đến mức người Ả Rập đều gọi thập tự quân là Franj bất kể họ có đến từ Pháp hay không.[43] Thập tự quân Pháp cũng đưa tiếng Pháp đến vùng Levant, biến tiếng Pháp thành cơ sở cho ngôn ngữ chung của các nhà nước Thập tự quân.[43] Thập tự quân Pháp cũng đã đưa ngôn ngữ Pháp đến Levant, biến tiếng Pháp thành nguồn gốc của lingua franca (litt. “tiếng Frank”) của các khu vực Thập tự chinh.[44] Các hiệp sĩ Pháp cũng chiếm đa số trong cả Hiệp sĩ Cứu tế và Hiệp sĩ dòng Đền. Hiệp sĩ dòng Đền nắm nhiều tài sản trên khắp nước Pháp và đến thế kỷ XIII là các chủ ngân hàng chính đối với quân chủ Pháp, kéo dài cho đến khi Philippe IV tiêu diệt dòng này vào năm 1307. Thập tự chinh Albi được phát động vào năm 1209 nhằm diệt trừ phái Cathar dị đoan tại khu vực tây nam của Pháp ngày nay. Kết quả là phái Cathar bị tiêu diệt và hạt tự trị Toulouse được sáp nhập vào Vương quốc Pháp.[45]

Các vị quốc vương sau này bành trướng lãnh địa của họ ra hơn 50% phần lục địa của Pháp thời nay, gồm có hầu hết miền bắc, trung và tây của Pháp. Trong khi đó, quyền lực tối cao của quân chủ ngày càng được khẳng định chắc chắn, tập trung chuyên sâu vào một xã hội có nhận thức phân tầng, phân loại giới quý tộc, tăng lữ và thường dân .Từ thế kỷ 11, nhà Plantagenet, những người quản lý hạt Anjou, đã thành công xuất sắc trong việc thiết lập sự thống trị của mình so với những tỉnh xung quanh Maine và Touraine, sau đó từ từ kiến thiết xây dựng một ” đế chế ” lê dài từ Anh đến Pyrenees và bao trùm 50% Pháp văn minh. Căng thẳng giữa vương quốc Pháp và đế quốc Plantagenet lê dài cả trăm năm, cho đến khi Philip Augustus của Pháp chinh phục từ năm 1202 đến 1214 phần đông gia tài của đế quốc, để lại Anh và Aquitaine cho Plantagenets. Sau trận Bouvines, triều đình Angevin rút lui về Anh, nhưng sự ganh đua giữa Capet và Plantagenet sẽ mở đường cho một cuộc xung đột khác .Charles IV mất mà không có người kế vị vào năm 1328. [ 46 ] Vương vị được truyền cho người em con chú của Charles là Philippe xứ Valois, thay vì cho con trai của em gái Charles là Edward ( ngay sau đó trở thành Edward III của Anh ). Trong thời hạn quản lý của Philippe xứ Valois, chính sách quân chủ Pháp đạt đến đỉnh điểm quyền lực tối cao thời Trung Cổ. [ 46 ] Vương vị của Philippe bị Edward III của Anh tranh giành, và đến năm 1337 ngay trước khi có dịch Cái chết Đen, [ 47 ] Pháp và Anh lâm vào cuộc chiến tranh và người ta gọi đó là Chiến tranh Trăm năm. [ 48 ] Biên giới đúng chuẩn đổi khác lớn theo thời hạn, tuy nhiên phần đất mà những quốc vương Anh chiếm hữu tại Pháp vẫn to lớn trong nhiều thập niên. Dưới quyền những thủ lĩnh như Jeanne d’Arc và La Hire, người Pháp phản công can đảm và mạnh mẽ và đẩy lui thành công xuất sắc quân Anh ra khỏi lục địa châu Âu. Giống như phần còn lại của châu Âu, Pháp trải qua dịch Cái chết Đen ; 50% trong số 17 triệu dân của Pháp bị thiệt mạng. [ 49 ] [ 50 ]

Thời kỳ cận đại ( Thế kỷ XV-1789 )[sửa|sửa mã nguồn]

Công trình thiết kế xây dựng Lâu đài Montsoreau đang Dự kiến kỳ Phục Hưng tại Pháp .Trong thời kỳ Phục Hưng tại Pháp, diễn ra bước tăng trưởng ngoạn mục về văn hoá, và tiếng Pháp được tiêu chuẩn hoá lần tiên phong, rồi trở thành ngôn từ chính thức của Pháp và ngôn từ của giới quý tộc châu Âu. Pháp còn tham gia những cuộc cuộc chiến tranh Ý lê dài với Đế quốc La Mã Thần thánh hùng mạnh. Các nhà thám hiểm người Pháp như Jacques Cartier hay Samuel de Champlain yêu sách nhiều vùng đất tại châu Mỹ cho Pháp, mở đường cho cuộc bành trướng hình thành Đế quốc thực dân Pháp lần thứ nhất. Tin Lành nổi lên tại châu Âu khiến Pháp lâm vào một cuộc nội chiến mang tên cuộc chiến tranh tôn giáo Pháp, sự kiện tệ hại nhất là hàng nghìn người Huguenot ( Tin Lành ) bị sát hại trong Thảm sát Ngày lễ Thánh Barthélemy vào năm 1572. [ 51 ] Chiến tranh tôn giáo kết thúc theo sắc lệnh Nantes của Henri IV, theo đó trao một số ít quyền tự do tôn giáo cho người Huguenot. Đoàn quân Tây Ban Nha Habsburg thuộc Tây Ban Nha, nỗi kinh hoàng của Tây Âu, [ 52 ] tương hỗ phe Công giáo trong những cuộc cuộc chiến tranh tôn giáo năm 1589 – 1594 và xâm lăng miền bắc nước Pháp năm 1597 ; sau một số ít cuộc giao tranh vào những năm 1620 và 1630, Tây Ban Nha và Pháp trở lại đại chiến tổng lực giữa năm 1635 và 1659. Chiến tranh gây thiệt hại cho Pháp 300.000 quân. [ 53 ]Dưới thời Louis XIII, Hồng y Richelieu triển khai tập trung hoá nhà nước và củng cố quyền lực tối cao của quân chủ bằng cách giải giáp những người nắm giữ quyền lực tối cao trong nước vào thập niên 1620. Ông phá huỷ có mạng lưới hệ thống thành quách của những lãnh chúa ngoan cố và bị tố cáo sử dụng đấm đá bạo lực cá thể ( đấu tay đôi, mang vũ khí, và duy trì quân đội riêng ). Đến cuối thập niên 1620, Richelieu lập ra thuyết độc quyền của quân chủ về vũ lực. [ 54 ] Khi Louis XIV còn nhỏ và quyền nhiếp chính thuộc về Vương hậu Anne và Hồng y Mazarin, Pháp trải qua một quy trình tiến độ khó khăn vất vả mang tên Fronde, trong khi đó lại có cuộc chiến tranh với Tây Ban Nha. Cuộc khởi nghĩa Fronde được thôi thúc bởi những đại lãnh chúa phong kiến và những toà án tối cao, nhằm mục đích phản ứng trước việc ngày càng tăng quyền lực tối cao chuyên chế của quân chủ .
Louis XIV là người biến Pháp trở thành cường quốc hàng đầu châu Âu.Chế độ quân chủ đạt đến đỉnh điểm trong thế kỷ XVII và thời quản lý của Louis XIV. Quyền lực của những lãnh chúa phong kiến bị chuyển cho những triều thần tại Cung điện Versailles, do đó quyền lực tối cao cá thể của Louis XIV trở nên không bị thử thách. Ông thực thi nhiều đại chiến, biến Pháp trở thành cường quốc số 1 châu Âu. Pháp trở thành vương quốc đông dân nhất tại châu Âu và có ảnh hưởng tác động to lớn đến chính trị, kinh tế tài chính và văn hoá của lục địa này. Tiếng Pháp trở thành ngôn từ được sử dụng nhiều nhất trong ngoại giao, khoa học, văn học và những yếu tố quốc tế, thực trạng này được duy trì cho đến thế kỷ XX. [ 55 ] Pháp giành được nhiều thuộc địa hải ngoại tại châu Mỹ, châu Phi và châu Á. Louis XIV cũng huỷ bỏ sắc lệnh Nantes, buộc hàng nghìn người Huguenot phải lưu vong .Dưới thời Louis XV, Pháp để mất Tân Pháp và hầu hết thuộc địa tại Ấn Độ sau khi họ thất bại trong Chiến tranh Bảy năm ( 1756 – 63 ) vốn kết thúc vào năm 1763. Tuy vậy, lãnh thổ châu Âu của Pháp được lan rộng ra thêm, những vụ sáp nhập đáng chú ý quan tâm nhất là Lorraine ( 1766 ) và Corse ( 1770 ). Do không được lòng dân, quyền lực tối cao của Louis XV suy yếu, những quyết định hành động vụng về của ông về kinh tế tài chính, chính trị và quân sự chiến lược, cũng như sự truỵ lạc trong triều đình khiến cho chế độ quân chủ bị mất tin tưởng, được cho là mở đường cho Cách mạng Pháp diễn ra 15 năm sau khi ông mất. [ 56 ] [ 57 ]Louis XVI tích cực giúp sức người Mỹ khi họ tìm cách độc lập khỏi Anh ( đạt được trong Hiệp định Paris ( 1783 ) ). Khủng hoảng kinh tế tài chính sau khi Pháp can dự vào Cách mạng Mỹ là một trong những yếu tố góp thêm phần dẫn đến Cách mạng Pháp. Phần lớn trào lưu Khai sáng diễn ra trong giới tri thức Pháp, những nhà khoa học Pháp đạt được nhiều nâng tầm cùng ý tưởng lớn về khoa học như phát hiện oxy ( 1778 ) và khí cầu nóng chở khách tiên phong ( 1783 ). Các nhà thám hiểm Pháp như Bougainville và Lapérouse tham gia những hành trình dài mày mò khoa học trải qua thám hiểm hàng hải khắp quốc tế. Triết học Khai sáng làm xói mòn quyền lực tối cao và sự ủng hộ dành cho chế độ quân chủ, giúp mở đường cho Cách mạng Pháp .

Cách mạng Pháp ( 1789 – 1799 )[sửa|sửa mã nguồn]

Đối diện với những khó khăn vất vả kinh tế tài chính, Louis XVI triệu tập Hội nghị Ba quý phái ( États généraux ) vào tháng 5 năm 1789 nhằm mục đích yêu cầu những giải pháp cho chính phủ nước nhà. Do hội nghị trở nên bế tắc, những đại biểu cho quý phái thứ ba ( thường dân ) hình thành một Quốc hội, báo hiệu Cách mạng Pháp bùng nổ. Lo ngại quốc vương đàn áp Quốc hội mới xây dựng, những người khởi nghĩa chiếm ngục Bastille vào ngày 14 tháng 7 năm 1789, ngày này về sau trở thành quốc khánh của Pháp .Đầu tháng 8 năm 1789, Quốc hội lập hiến bãi bỏ những độc quyền của giới quý tộc ví dụ điển hình như quyền chính sách nông nô và quyền săn bắn độc quyền. Thông qua Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền ( 27 tháng 8 năm 1789 ), Pháp thiết lập những quyền cơ bản cho phái mạnh. Tuyên bố chứng minh và khẳng định ” những quyền tự nhiên và không hề pháp luật của con người ” so với ” quyền tự do, gia tài, bảo mật an ninh và chống lại áp bức “. Tự do ngôn luận và báo chí truyền thông đã được công bố và những vụ bắt giữ tùy tiện ngoài vòng pháp lý. Nó lôi kéo tàn phá những độc quyền quý tộc và công bố tự do và quyền bình đẳng cho tổng thể mọi người .Trong tháng 11 năm 1789, Quốc hội quyết định hành động quốc hữu hoá và bán hàng loạt gia tài của Giáo hội Công giáo La Mã. Trong tháng 7 năm 1790, Hiến pháp dân sự về tăng lữ tái tổ chức triển khai Giáo hội Công giáo Pháp, huỷ bỏ quyền thu thuế và những quyền khác của Giáo hội. Điều này gây nhiều bất mãn tại nhiều nơi của Pháp, góp thêm phần bùng phát nội chiến vài năm sau đó. Mặc dù Louis XVI vẫn được dân chúng tin tưởng, tuy nhiên việc ông đào thoát đến Varennes ( tháng 6 năm 1791 ) có vẻ như chứng tỏ những tin đồn thổi rằng ông kết nối kỳ vọng bảo lãnh chính trị với triển vọng quốc tế xâm lăng. Sự tin tưởng của ông đã bị hủy hoại thâm thúy đến mức việc bãi bỏ chế độ quân chủ và thiết lập một nền cộng hòa trở thành một năng lực ngày càng tăng .Trong tháng 8 năm 1791, Hoàng đế Áo và Quốc vương Phổ trong Tuyên ngôn Pillnitz đe doạ nước Pháp cách mạng về việc can thiệp vũ lực nhằm mục đích Phục hồi chế độ quân chủ chuyên chế. Trong tháng 9 năm 1791, Quốc hội lập hiến buộc Quốc vương Louis XVI đồng ý chấp thuận Hiến pháp Pháp 1791, theo đó biến Pháp từ vương quốc theo chế độ quân chủ chuyên chế thành chế độ quân chủ lập hiến. Trong Hội nghị Lập pháp mới xây dựng ( tháng 10 năm 1791 ), thực trạng thù định tăng trưởng và thâm thúy giữa nhóm ‘ Gironde ‘ ủng hộ cuộc chiến tranh với Áo và Phổ, và nhóm ‘ Montagne ‘ hoặc ‘ Jacobin ‘ phản chiến. Tuy nhiên, đa phần trong Hội đồng năm 1792 đã xem một đại chiến với Áo và Phổ là thời cơ để thôi thúc sự phổ cập của chính quyền sở tại cách mạng và nghĩ rằng Pháp sẽ giành thắng lợi chống lại những chế độ quân chủ. Ngày 20 tháng 4 năm 1792, Hội nghị Lập pháp tuyên chiến với Áo .
Ngày 10 tháng 8 năm 1792, một đám đông tức giận đe doạ hoàng cung của Quốc vương Louis XVI, buộc ông lánh nạn trong Hội nghị Lập pháp. [ 58 ] [ 59 ] Một đội quân Phổ xâm lăng Pháp trong cùng tháng đó. Đầu tháng 9, người dân Paris tức giận vì quân đội Phổ bắt giữ Verdun và những cuộc nổi dậy phản cách mạng ở phía tây nước Pháp, đã sát hại từ 1.000 đến 1.500 tù nhân bằng cách đánh phá những nhà tù ở Paris. Hội đồng Lập pháp Quốc gia và hội đồng thành phố Paris có vẻ như không hề ngăn được sự ngã xuống đó. [ 60 ] [ 61 ] Công hội Quốc dân hình thành sau cuộc bầu cử tiên phong với thể thức đại trà phổ thông đầu phiếu phái mạnh, [ 58 ] vào ngày 20 tháng 9 năm 1792 để kế tục Hội nghị Lập pháp, và đến ngày 21 tháng 9 họ bãi bỏ chế độ quân chủ khi công bố xây dựng Đệ Nhất Cộng hòa Pháp. Cựu vương Louis XVI bị buộc tội phản quốc và bị hành quyết vào tháng 1 năm 1793. Pháp tuyên chiến với Anh và Cộng hoà Hà Lan vào tháng 11 năm 1792, với Tây Ban Nha vào tháng 3 năm 1793 ; đến mùa xuân năm 1793, Áo, Anh và Cộng hoà Hà Lan xâm lược Pháp .Cũng trong tháng 3 năm 1793, nội chiến Vendée chống Paris mở màn ; khởi nghĩa cũng được nung nấu tại những nơi khác của Pháp. Mối thù phe phái trong Công hội Quốc dân đạt đến đỉnh điểm khi nhóm ‘ Gironde ‘ vào ngày 2 tháng 6 năm 1793 bị buộc phải từ chức và rời khỏi Công hội. Khởi nghĩa phản cách mạng đến tháng 7 lan rộng ra đến Bretagne, Normandie, Bordeaux, Marseilles, Toulon, Lyon. nhà nước tại Paris từ tháng 10 đến tháng 12 năm 1793 phải sử dụng những giải pháp tàn ác để khuất phục hầu hết những cuộc khởi nghĩa nội bộ, tổn thất hàng chục nghìn sinh mạng. Một số sử gia đánh giá và nhận định nội chiến lê dài đến năm 1796 với tổng tổn thất nhân mạng có lẽ rằng là 450.000. [ 62 ] [ 63 ] Đến cuối năm 1793, những liên minh đã bị đuổi khỏi Pháp. Đến tháng 2 năm 1794, Pháp bãi bỏ chính sách nô lệ trong những thuộc địa của họ tại châu Mỹ, tuy nhiên sau đó vận dụng lại .Bất đồng và thù địch chính trị trong Công hội Quốc dân từ tháng 10 năm 1793 đến tháng 7 năm 1794 lên đến mức độ chưa từng thấy, khiến hàng chục thành viên bị phán quyết tử hình. Trong khi đó, cuộc chiến tranh với ngoại bang vào năm 1794 trở nên thuận tiện, ví dụ điển hình như tại Bỉ. Năm 1795, chính phủ nước nhà có vẻ như trở lại với sự lạnh nhạt trước mong ước và nhu yếu của những tầng lớp thấp tương quan đến tự do tôn giáo ( Công giáo ) và phân phối thực phẩm công minh. Cho đến năm 1799, những chính trị gia ngoài việc ý tưởng một mạng lưới hệ thống nghị viện mới ( ‘ Hội đồng Đốc chính ‘ ), còn bận rộn với việc ngăn cản nhân dân khỏi Công giáo và chủ nghĩa bảo hoàng .

Napoléon và thế kỷ XIX ( 1799 – 1914 )[sửa|sửa mã nguồn]

Napoleon, Grande Armée (Đại quân) của ông đã xây dựng một Đế chế rộng lớn trên khắp châu Âu. Các cuộc chinh phạt của ông đã truyền bá lý tưởng cách mạng của Pháp trên khắp châu Âu, như chủ quyền, bình đẳng pháp lý, chủ nghĩa cộng hòa và tổ chức lại hành chính trong khi cải cách pháp lý của ông có tác động lớn trên toàn thế giới. Chủ nghĩa dân tộc, đặc biệt là ở [64]Hoàng đế của Pháp, và(Đại quân) của ông đã xây dựng một Đế chế rộng lớn trên khắp châu Âu. Các cuộc chinh phạt của ông đã truyền bá lý tưởng cách mạng của Pháp trên khắp châu Âu, như chủ quyền, bình đẳng pháp lý, chủ nghĩa cộng hòa và tổ chức lại hành chính trong khi cải cách pháp lý của ông có tác động lớn trên toàn thế giới. Chủ nghĩa dân tộc, đặc biệt là ở Đức, nổi lên chống lại ông.Napoléon Bonaparte giành quyền trấn áp nước cộng hoà vào năm 1799, trở thành tổng tài tiên phong rồi sau đó là nhà vua của Đế quốc Pháp ( 1804 – 1814 / 1815 ). Tiếp nối cuộc chiến tranh chống Cộng hoà Pháp, những chế độ quân chủ châu Âu chuyển sang tuyên chiến bằng cuộc cuộc chiến tranh với đế quốc của Napoléon. Quân đội của Napoléon chinh phục hầu hết châu Âu lục địa với những thắng lợi nhanh gọn ví dụ điển hình như những trận chiến của Jena-Auerstadt hay Austerlitz. Các thành viên trong gia tộc Bonaparte được chỉ định làm quân chủ tại một số ít vương quốc mới xây dựng. [ 65 ] Các thắng lợi này khiến những tư tưởng và cải cách của Cách mạng Pháp truyền bá ra toàn thế giới, như mạng lưới hệ thống mét, bộ luật Napoléon và tuyên ngôn Nhân quyền. Vào tháng 6 năm 1812, Napoléon đã tiến công Nga, đến Moscow. Sau đó, quân đội của ông đã tan rã trải qua những yếu tố về nguồn cung, bệnh tật, những cuộc tiến công của Nga và ở đầu cuối là mùa đông. Sau chiến dịch đánh Nga thê thảm, tiếp đó là những chế độ quân chủ châu Âu nổi dậy chống lại quyền quản lý của Pháp, Napoléon thất bại và chế độ quân chủ Bourbon được Phục hồi. Khoảng một triệu người Pháp thiệt mạng trong những cuộc cuộc chiến tranh Napoléon. [ 65 ] Sau khi trở về sau thời hạn lưu vong, Napoleon sau cuối đã bị vượt mặt vào năm 1815 tại trận chiến Waterloo, chế độ quân chủ được tái lập ( 1815 – 1830 ), với những hạn chế về hiến pháp mới .Triều đại Bourbon mất tin tưởng và bị lật đổ trong Cách mạng tháng Bảy năm 1830, lập ra nền quân chủ tháng Bảy sống sót cho đến năm 1848, khi Đệ Nhị Cộng hòa Pháp được công bố, theo sau những cuộc khởi nghĩa tại châu Âu vào năm 1848. Bãi bỏ chính sách nô lệ và đại trà phổ thông đầu phiếu phái mạnh được tái phát hành vào năm 1848. Năm 1852, Tổng thống Cộng hoà Pháp Louis-Napoléon Bonaparte, vốn là con của em trai Napoléon Bonaparte, công bố mình là nhà vua của đế quốc thứ nhì, với hiệu là Napoléon III. Ông ngày càng tăng can thiệp của Pháp ở bên ngoài, đặc biệt quan trọng là tại Krym, tại México và Ý, cuộc can thiệp tại Ý khiến Pháp sáp nhập Công quốc Savoy và Bá quốc Nice từ Vương quốc Sardegna. Napoléon III bị phế truất sau thất bại trong Chiến tranh Pháp-Phổ 1870 và chính sách của ông bị sửa chữa thay thế bằng Đệ Tam Cộng hòa Pháp. Đến năm 1875, cuộc chinh phạt Algeria của Pháp đã hoàn tất và tác dụng là khoảng chừng 825.000 người Algeria đã bị giết. [ 66 ]

Công xã Paris tồn tại ngắn ngủi vào năm 1871. Vụ Dreyfus là một cuộc xung đột chính trị-xã hội nghiêm trọng tại Pháp vào cuối thế kỷ XIX. Pháp có các thuộc địa dưới các hình thức khác nhau kể từ đầu thế kỷ XVII, song đến thế kỷ XIX và XX, đế quốc thực dân của họ mở rộng rất lớn và trở thành đế quốc lớn thứ nhì thế giới sau Đế quốc Anh. Bao gồm cả chính quốc Pháp, tổng diện tích lãnh thổ thuộc chủ quyền của Pháp gần đạt đến 13 triệu km² trong thập niên 1920 và 1930, chiếm 8,6% diện tích thế giới. Được biết đến với tên gọi Belle Époque, giai đoạn chuyển giao sang thế kỷ XX là thời kỳ có đặc trưng là tính lạc quan, hoà bình khu vực, thịnh vượng kinh tế, và các phát kiến kỹ thuật, khoa học và văn hoá. Năm 1905, nhà nước thế tục được công bố chính thức.

Thời kỳ đương đại ( 1914 – nay )[sửa|sửa mã nguồn]

Pháp là một thành viên của Hiệp ước ba bên khi Chiến tranh quốc tế thứ nhất bùng phát. Quân Đức chiếm một phần miền bắc Pháp và 2 lần uy hiếp Paris. Tuy nhiên, Pháp và những liên minh của họ ở đầu cuối đã thắng lợi Liên minh Trung tâm tuy nhiên với tổn thất kinh khủng về nhân mạng và vật chất. Chiến tranh quốc tế thứ nhất khiến 1,4 triệu binh sĩ Pháp thiệt mạng, tức 4 % dân số. [ 67 ] Từ 27 đến 30 % binh sĩ tòng quân từ 1912 – 1915 thiệt mạng. [ 68 ] Những năm giữa hai thế chiến có dấu ấn là căng thẳng mệt mỏi quốc tế kinh hoàng và một loạt cải cách xã hội do Mặt trận tầm trung triển khai, như nghỉ phép hàng năm, ngày thao tác tám giờ, nữ giới trong cơ quan chính phủ .
Năm 1940, Pháp bị Đức Quốc xã và Ý xâm lược và chiếm đóng. Chính quốc Pháp bị phân loại thành một vùng do Đức chiếm đóng tại phía bắc, một khu vực chiếm đóng của Ý ở phía đông nam và chế độ độc tài Pháp Vichy mới xây dựng cộng tác với Đức trấn áp miền đông nam, còn chính phủ nước nhà lưu vong Pháp quốc Tự do do Charles de Gaulle đứng đầu được xây dựng tại Luân Đôn. [ 69 ] Từ năm 1942 đến năm 1944, khoảng chừng 160.000 công dân Pháp, trong đó có khoảng chừng 75.000 người Do Thái, [ 70 ] [ 71 ] [ 72 ] bị trục xuất đến những trại hành quyết và trại tập trung chuyên sâu tại Đức và Ba Lan. [ 73 ] Vào tháng 9 năm 1943, Corse là chủ quyền lãnh thổ lục địa tiên phong của Pháp tự giải phóng khỏi phe Trục. Ngày 6 tháng 6 năm 1944, Đồng Minh tiến vào Normandie và đến tháng 8 họ tiến vào Provence. Trong năm sau, Đồng Minh và trào lưu kháng chiến Pháp giành thắng lợi trước phe Trục, chủ quyền lãnh thổ của Pháp được Phục hồi khi xây dựng nhà nước lâm thời Cộng hòa Pháp ( GPRF ) vào năm 1944. nhà nước lâm thời này do Charles de Gaulle lập ra với tiềm năng liên tục thực thi cuộc chiến tranh chống Đức và thanh trừng những thành phần cộng tác với Đức khỏi chức vụ. nhà nước này cũng thực thi một số ít cải cách quan trọng ( lan rộng ra quyền bầu cử cho phái đẹp, thiết lập mạng lưới hệ thống phúc lợi xã hội ) .GPRF đặt nền móng cho một trật tự hiến pháp mới với hiệu quả là Đệ Tứ Cộng hòa Pháp, thời hạn này trải qua tăng trưởng kinh tế tài chính ngoạn mục. Pháp là một trong những vương quốc xây dựng NATO ( 1949 ). Pháp nỗ lực tái lập quyền trấn áp Đông Dương tuy nhiên thất bại trước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa trong trận Điện Biên Phủ năm 1954. Vài tháng sau đó, Pháp phải đối lập với một xung đột chống thực dân khác tại Algérie. Hai bên đều thực thi tra khảo và hành hình phạm pháp, và tranh luận về sự thiết yếu giữ quyền trấn áp Algérie vốn là nơi cư trú của trên một triệu người định cư châu Âu, [ 74 ] khiến nước Pháp bị suy sụp và suýt dẫn đến thay máu chính quyền và nội chiến. [ 75 ]Năm 1958, Đệ Tứ Cộng hòa Pháp suy yếu và không ổn định nhường chỗ cho Đệ Ngũ Cộng hòa Pháp, gồm có củng cố quyền lực tối cao của tổng thống. [ 76 ] Với vai trò là tổng thống, Charles de Gaulle nỗ lực giữ vương quốc thống nhất trong khi triển khai những bước tiến nhằm mục đích kết thúc cuộc chiến tranh. Chiến tranh Algérie kết thúc vào năm 1962, tác dụng là Algérie độc lập. Nó đã dẫn đến khoảng chừng 500.000 đến 1 triệu người chết và hơn 2 triệu người Algeria phải di cư. [ 77 ] [ 78 ] [ 79 ] Dấu tích của đế quốc thực dân ngày này là những chủ quyền lãnh thổ hải ngoại thuộc Pháp .
Trong toàn cảnh Chiến tranh Lạnh, Charles de Gaulle thôi thúc chủ trương ” độc lập vương quốc ” so với khối phía Tây và phía Đông. Cuối cùng, ông rút Pháp khỏi bộ tư lệnh hợp nhất quân sự chiến lược của NATO, ông phát động một chương trình tăng trưởng hạt nhân và khiến Pháp trở thành cường quốc hạt nhân thứ tư. Ông Phục hồi quan hệ thân thương Pháp-Đức nhằm mục đích tạo ra một đối trọng châu Âu giữa phạm vi ảnh hưởng của Hoa Kỳ và Liên Xô. Tuy nhiên, ông phản đối bất kể tăng trưởng nào về một châu Âu siêu quốc gia, mà ưng ý một châu Âu của những vương quốc có chủ quyền lãnh thổ. Theo sau một loạt những cuộc kháng nghị toàn thế giới vào năm 1968, khởi nghĩa tháng 5 năm 1968 có tác động ảnh hưởng xã hội to lớn. Tại Pháp, nó được nhìn nhận là thời gian khởi đầu khi một tư tưởng đạo đức bảo thủ ( tôn giáo, ái quốc, tôn trọng quyền uy ) chuyển hướng sang một tư tưởng đạo đức tự do hơn ( chủ nghĩa thế tục, chủ nghĩa cá thể, cách mạng tình dục ). Mặc dù khởi nghĩa là một thất bại chính trị ( vì đảng Gaullist đã trở nên mạnh hơn trước ) tuy nhiên nó cho thấy một sự phân làn giữa nhân dân Pháp với Charles de Gaulle, vị tổng thống này từ chức ngay sau đó .Trong giai đoạn hậu de Gaulle, Pháp duy trì vị thế là một trong những nền kinh tế tài chính tăng trưởng nhất quốc tế, tuy nhiên phải đối lập với một vài khủng hoảng kinh tế dẫn đến tỷ suất thất nghiệp cao và ngày càng tăng nợ công. Đến cuối thế kỷ XX và đầu thế kỷ XXI, Pháp ở vị trí tiên phong trong tăng trưởng Liên minh châu Âu siêu vương quốc, đáng quan tâm là ký kết Hiệp ước Maastricht ( xây dựng Liên minh châu Âu ) vào năm 1992, thiết lập Khu vực đồng euro vào năm 1999, và ký kết Hiệp ước Lisbon vào năm 2007. [ 80 ] Pháp cũng dần tái hợp nhất trọn vẹn vào NATO và kể từ đó tham gia vào hầu hết những đại chiến do NATO bảo trợ. [ 81 ]
Kể từ thế kỷ XIX, Pháp đã tiếp đón nhiều người nhập cư, họ hầu hết là nam công nhân ngoại bang từ những quốc gia Công giáo tại châu Âu và thường trở về quê nhà khi không thao tác. [ 82 ] Trong thập niên 1970, Pháp phải đối lập với khủng hoảng kinh tế và được cho phép người nhập cư mới ( hầu hết là từ Maghreb [ 82 ] ) đến định cư lâu bền hơn tại Pháp cùng với mái ấm gia đình họ và có được quyền công dân Pháp. Điều này dẫn đến hàng trăm nghìn người Hồi giáo ( đặc biệt quan trọng là tại những thành phố lớn ) sống trong những nhà tại trợ cấp công cộng và chịu tỷ suất thất nghiệp rất cao. [ 83 ] Đồng thời, Pháp bác bỏ đồng hoá người nhập cư, họ được mong đợi tôn trọng những giá trị truyền thống cuội nguồn và chuẩn mực văn hoá của Pháp. Họ được khuyến khích duy trì văn hoá và truyền thống lịch sử đặc trưng của mình và chỉ cần hoà nhập. [ 84 ]

Kể từ vụ đánh bom ga tàu điện ngầm tại Paris năm 1995, Pháp đã trở thành mục tiêu khủng bố của các tổ chức Hồi giáo cực đoan, đáng chú ý là vụ tấn công khủng bố vào trụ sở tạp chí Charlie Hebdo vào tháng 1 năm 2015 đã dẫn đến cuộc biểu tình lớn nhất trong lịch sử Pháp, thu hút 4,4 triệu người.[85][86] Các vụ tấn công Paris tháng 11 năm 2015 đã làm 130 người thiệt mạng, đây là cuộc tấn công chết chóc nhất trên đất Pháp kể từ Thế chiến II,[87][88] nguy hiểm nhất ở Liên minh châu Âu kể từ vụ đánh bom tàu ​​Madrid năm 2004[89] và cuộc tấn công tại Nice năm 2016 đã khiến 87 người chết ngay trong lễ kỷ niệm Ngày phá ngục Bastille. Opération Chammal, những nỗ lực quân sự của Pháp nhằm ngăn chặn ISIS, đã giết chết hơn 1.000 quân IS trong giai đoạn 2014-2015.[90]

Vị trí và biên giới[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ địa hình Chính quốc Pháp, biểu lộ những thành phố trên 100.000 dân . Mont Blanc, ngọn núi cao nhất ở Tây Âu, là nơi biên giới đi qua và giáp với Ý.Phần chủ quyền lãnh thổ Pháp tại châu Âu gọi là Chính quốc Pháp ( France métropolitaine ). Nó nằm tại Tây Âu và giáp với Biển Bắc về phía bắc, eo biển Manche về phía tây-bắc, Đại Tây Dương về phía tây và Địa Trung Hải về phía đông nam. Chính quốc Pháp giáp với Bỉ và Luxembourg về phía hướng đông bắc, Đức và Thuỵ Sĩ về phía đông, Ý và Monaco về phía đông nam, và Tây Ban Nha cùng Andorra về phía nam và tây-nam. Biên giới tại phía nam và phía đông của Chính quốc Pháp là những dãy núi : Pyrénées, Alpes và Jura, sông Rhin tạo thành một đoạn biên giới với Đức, trong khi biên giới tại phía bắc và hướng đông bắc không có những yếu tố tự nhiên. Do hình dạng chủ quyền lãnh thổ, Chính quốc Pháp thường được ví như hình lục giác. Chính quốc Pháp gồm nhiều hòn đảo, lớn nhất trong số đó là Corsica tại Địa Trung Hải. Chính quốc Pháp hầu hết nằm giữa vĩ tuyến 41 ° và 51 ° Bắc, giữa kinh tuyến 6 ° Tây và 10 ° Đông, thuộc vùng ôn đới bắc. Phần lục địa của Chính quốc Pháp có khoảng cách khoảng chừng 1000 km từ bắc xuống nam cũng như từ đông sang tây .Pháp có những khu vực hải ngoại khắp quốc tế. Những chủ quyền lãnh thổ này có thực trạng khác nhau về quản trị chủ quyền lãnh thổ :
Guyane thuộc Pháp có biên giới trên bộ với Brasil và Suriname, còn Saint-Martin cùng san sẻ một hòn đảo với vương quốc Sint Maarten thuộc Vương quốc Hà Lan .Chính quốc Pháp có diện tích quy hoạnh 551.500 km², [ 91 ] lớn nhất trong số những thành viên Liên minh châu Âu. [ 18 ] Tổng diện tích quy hoạnh đất liền của Pháp, gồm có những chủ quyền lãnh thổ tại hải ngoại trừ vùng đất Adélie, là 643.801 km², chiếm 0,45 % diện tích quy hoạnh đất quốc tế. Pháp chiếm hữu nhiều dạng cảnh sắc, từ đồng bằng ven biển tại phía bắc và phía tây cho đến những dãy núi Alpes tại phía đông nam, Khối núi Trung tâm tại nam trung và dãy Pyrénées tại phía tây-nam .Do có nhiều chủ quyền lãnh thổ hải ngoại rải rác khắp quốc tế, Pháp có vùng độc quyền kinh tế tài chính ( EEZ ) rất lớn, đứng thứ hai quốc tế, với 11.035.000 km², chỉ sau EEZ của Hoa Kỳ ( 11.351.000 km² ), nhưng hơn EEZ của Úc ( 8.148.250 km² ). EEZ của Pháp chiếm khoảng chừng 8 % tổng diện tích quy hoạnh mặt phẳng những EEZ của quốc tế .

Địa chất, địa hình và thủy văn[sửa|sửa mã nguồn]

Hình thành địa chất gần Roussillon, Vaucluse bắt nguồn từ lịch sử dân tộc hậu cổ điển .Chính quốc Pháp có một loạt những địa hình và cảnh sắc vạn vật thiên nhiên. Phần lớn chủ quyền lãnh thổ hiện tại của Pháp đã được nâng lên trong một số ít quy trình tiến độ kiến ​ ​ tạo như sự nâng lên Hercynian trong Thời đại Cổ sinh, trong đó gồm khu khối núi Armorif, hối núi, Trung tâm Morvan, dãy Vosges và Ardennes và hòn đảo Corsica đã được hình thành. Các khối núi này bộc lộ 1 số ít lưu vực trầm tích như lưu vực Aquitaine ở phía tây nam và lưu vực Paris ở phía bắc, sau đó gồm có một số ít khu vực của vùng đất đặc biệt quan trọng phì nhiêu như những lớp phù sa ở Beauce và Brie. Các tuyến đường đi qua tự nhiên khác nhau, như thung lũng Rhône, được cho phép liên lạc thuận tiện. Núi Alpine, Pyrenean và Jura trẻ hơn nhiều và có hình dạng ít bị xói mòn. Tại độ cao 4.810,45 mét [ 92 ] trên mực nước biển, Mont Blanc, nằm trên dãy núi Alpes ở biên giới Pháp và Ý, là điểm cao nhất ở Tây Âu .Mặc dù 60 % thành phố được phân loại là có rủi ro đáng tiếc địa chấn, những rủi ro đáng tiếc này vẫn ở mức trung bình. Các đường bờ biển có cảnh sắc tương phản : những dãy núi dọc theo bờ biển Pháp, những vách đá ven biển như Côte d’Albâtre và đồng bằng cát to lớn ở Languedoc. Corsica nằm ngoài khơi Địa Trung Hải. Pháp có một mạng lưới hệ thống sông to lớn gồm có bốn con sông lớn là sông Seine, sông Loire, Garonne, Rhône và những nhánh của chúng. Rhône phân loại khối núi Trung tâm từ dãy Alpes và chảy ra biển Địa Trung Hải tại Camargue. Các sông khác chảy về phía Meuse và Rhine dọc theo biên giới phía đông bắc. Pháp có gần 11 triệu kilômét vuông ( 4,2 × ( 2,6 × 1012 ) mét vuông ) biển trong ba đại dương thuộc thẩm quyền của mình, trong đó 97 % là ở hải ngoại .
Hầu hết những khu vực thấp của Chính quốc Pháp ( ngoại trừ Corse ) nằm trong vùng khí hậu đại dương, Cfb, Cwb và Cfc trong phân loại khí hậu Köppen. Một phần nhỏ chủ quyền lãnh thổ giáp với lưu vực Địa Trung Hải thuộc những đới Csa và Csb. Do chủ quyền lãnh thổ Chính quốc Pháp tương đối lớn, nên khí hậu không như nhau, tạo ra những sắc thái khí hậu sau đây :

• Phía tây của Pháp có khí hậu đại dương hoàn toàn – nó kéo dài từ Flanders đến xứ Basque trên một dải ven biển rộng hàng chục km, hẹp tại phía bắc và nam song rộng hơn tại Bretagne, là vùng gần như hoàn toàn nằm trong đới khí hậu này.
  • Khí hậu phía tây nam cũng mang tính đại dương song ấm hơn.
  • Khí hậu phía tây bắc mang tính đại dương song lạnh hơn và nhiều gió hơn.
• Xa khỏi bờ biển, khí hậu vẫn mang tính đại dương song đặc điểm có chút thay đổi. Bồn địa trầm tích Paris, cùng các bồn địa bị núi bao bọc có nhiệt độ biến đổi cao hơn theo mùa và có ít mưa vào mùa thu và mùa đông. Do đó, hầu hết lãnh thổ có khí hậu bán đại dương và tạo thành một khu chuyển đổi giữa khí hậu đại dương hoàn toàn gần bờ biển và khí hậu bán lục địa tại phía bắc và trung-đông (Alsace, các đồng bằng Saône, trung du Rhône, Dauphiné, Auvergne và Savoy).
• Lưu vực Địa Trung Hải và thung lũng hạ du sông Rhône có khí hậu Địa Trung Hải do ảnh hưởng của các dãy núi cô lập chúng với phần còn lai của quốc gia, và do gió Mistral cùng Tramontane.
• Khí hậu miền núi (hay núi cao) bị giới hạn trên dãy Alpes, Pyrénées, và các đỉnh của khối núi Trung tâm, dãy Jura và Vosges.
• Tại các lãnh thổ hải ngoại, tồn tại ba kiểu khí hậu lớn:
  • Khí hậu nhiệt đới tại hầu hết các lãnh thổ hải ngoại: Nhiệt độ không đổi cao quanh năm với một mùa khô và một mùa mưa.
  • Khí hậu xích đạo tại Guyane thuộc Pháp: Nhiệt độ không đổi cao quanh năm với mưa đều quanh năm.
  • Khí hậu cận cực tại Saint Pierre và Miquelon và tại hầu hết Vùng đất phía Nam và châu Nam Cực thuộc Pháp: Mùa hè êm dịu ngắn ngủi và mùa đông rất lạnh kéo dài.

Công viên trên biển ( màu xanh ), khu vui chơi giải trí công viên khu vực ( màu xanh lá cây ) và khu vui chơi giải trí công viên vương quốc ( màu đỏ ) ở PhápPháp là một trong những vương quốc tiên phong xây dựng Bộ Môi trường, vào năm 1971. [ 93 ] Mặc dù Pháp nằm trong số những vương quốc công nghiệp hóa nhất quốc tế, tuy nhiên chỉ xếp hạng 17 về phát thải cacbon dioxide, đứng sau những vương quốc ít dân hơn như Canada và Úc. Nguyên nhân là do Pháp quyết định hành động góp vốn đầu tư vào nguồn năng lượng hạt nhân sau khủng hoảng cục bộ dầu mỏ 1973, [ 94 ] và mô hình nguồn năng lượng này chiếm khoảng chừng 75 % sản lượng điện của Pháp ( 2011 ) [ 95 ] và do đó ít ô nhiễm hơn. [ 96 ] [ 97 ] Theo Chỉ số Thành tích Môi trường năm năm nay do Yale và Columbia thực thi, Pháp là vương quốc có ý thức bảo vệ môi trường tự nhiên thứ mười trên quốc tế. [ 98 ]
Giống như hàng loạt những thành viên khác thuộc Liên minh châu Âu, Pháp đồng ý chấp thuận cắt giảm phát thải carbon tối thiểu 20 % đến năm 2020 so với mức năm 1990 [ 99 ]. Tính đến năm 2009, lượng khí thải carbon dioxide của Pháp trên đầu người thấp hơn so với Trung Quốc. [ 100 ] Đất nước này đã được thiết lập thuế để áp thuế cacbon vào năm 2009 ở mức 17 euro / tấn carbon thải ra, [ 101 ]. [ 102 ] Tuy nhiên, kế hoạch đã bị hủy bỏ do quan ngại gánh nặng cho những doanh nghiệp Pháp. [ 103 ]

Rừng chiếm 28% diện tích đất liền của Pháp,[104][105] và nằm vào hàng đa dạng nhất tại châu Âu, với trên 140 loài cây.[106] Pháp có chín vườn quốc gia[107] và 46 vườn tự nhiên,[108] chính phủ có kế hoạch đến năm 2020 chuyển 20% vùng đặc quyền kinh tế của Pháp thành khu bảo tồn hải dương.[109] Vườn tự nhiên cấp vùng[110] (tiếng Pháp: parc naturel régional hay PNR) là tổ chức công cộng tại Pháp thuộc nhà cầm quyền địa phương và chính phủ quốc gia, bao phủ khu vực thôn quê có người cư trú có vẻ đẹp nổi bật, nhằm bảo vệ quang cảnh và di sản cũng như thiết lập phát triển kinh tế bền vững trong khu vực. PNR đặt ra các mục tiêu và hướng dẫn về quản lý cư trú của con người, phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ môi trường tự nhiên dựa trên cảnh quan và di sản độc đáo của mỗi công viên. Các công viên thúc đẩy các chương trình nghiên cứu sinh thái và giáo dục công cộng khoa học tự nhiên.[111] Tính đến năm 2014 có 49 PNR ở Pháp.[112][113]

Cộng hòa Pháp được chia thành 18 vùng ( nằm ở châu Âu và quốc tế ), năm vùng hải ngoại, một chủ quyền lãnh thổ hải ngoại, một thực thể đặc biệt quan trọng – New Caledonia và một hòn hòn đảo không có người ở thường trực dưới quyền của Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Pháp – Clipperton .
Từ năm năm nay, Pháp được phân loại thành 18 vùng hành chính : 13 vùng tại Chính quốc Pháp ( gồm có Corse ), [ 114 ] và năm vùng nằm tại hải ngoại. [ 91 ] Các vùng được chia tiếp thành 101 tỉnh, [ 115 ] được đánh số hầu hết theo thứ tự abc. Số này được sử dụng trong mã bưu chính và trước kia được sử dụng trên biển số xe. Trong số 101 tỉnh của Pháp, năm tỉnh ( Guyane thuộc Pháp, Guadeloupe, Martinique, Mayotte và Réunion ) đồng thời là tỉnh hải ngoại ( ROM ) và vùng hải ngoại ( DOM ), hưởng vị thế tương tự như như những tỉnh tại chính quốc, và là bộ phận toàn vẹn của Liên minh châu Âu .101 tỉnh được chia thành 335 Q., những Q. được chia thành 2.054 tổng. [ 116 ] Các tổng lại được chia tiếp thành 36.658 xã ( commune ), chúng là những khu tự quản có một hội đồng tự quản được bầu cử. [ 116 ] Ba xã về mặt hành chính là Paris, Lyon và Marseille được chia thành 45 Q. đô thị .

Các vùng, tỉnh và xã đều được gọi là các thực thể lãnh thổ, nghĩa là chúng có hội đồng địa phương cũng như một cơ quan hành pháp. Các quận và tổng chỉ là các phân khu hành chính. Tuy nhiên, điều này không hẳn là luôn rõ ràng, cho đến năm 1940, các quận là các thực thể lãnh thổ với một hội đồng được bầu cử, song chúng bị chế độ Vichy ( Nước Pháp tự do ) đình chỉ và rồi bị Đệ Tứ Cộng hoà bãi bỏ hoàn toàn vào năm 1946.

Lãnh thổ hải ngoại và thực thể ở quốc tế[sửa|sửa mã nguồn]

Ngoài 18 vùng gồm 101 tỉnh, Cộng hoà Pháp còn có năm thực thể hải ngoại ( Polynésie thuộc Pháp, Saint Barthélemy, Saint-Martin, Saint Pierre và Miquelon cùng Wallis và Futuna ), một thực thể đặc biệt quan trọng ( Nouvelle-Calédonie ), một chủ quyền lãnh thổ hải ngoại ( Vùng đất phía Nam và châu Nam Cực thuộc Pháp ), và một hòn đảo trên Thái Bình Dương ( Clipperton ) .Các thực thể và chủ quyền lãnh thổ hải ngoại là bộ phận của Cộng hoà Pháp, tuy nhiên không phải là bộ phận của Liên minh châu Âu hoặc khu vực tư pháp của nó ( ngoại lệ là St. Bartelemy, vốn tách khỏi Guadeloupe vào năm 2007 ). Các thực thể tại Thái Bình Dương là Polynésie thuộc Pháp, Wallis và Futuna, và Nouvelle-Calédonie liên tục sử dụng franc CFP [ 117 ] có giá trị gắn liền trọn vẹn với euro. Trong khi đó, năm vùng hải ngoại sử dụng đồng euro. [ 118 ]
Các vùng đất tạo nên Cộng hòa Pháp, được hiển thị ở cùng một quy mô địa lý .
Cộng hòa Pháp theo chính sách dân chủ đại nghị bán tổng thống nhất thể, có truyền thống cuội nguồn dân chủ can đảm và mạnh mẽ. [ 119 ] Hiến pháp của Đệ Ngũ Cộng hoà được phê chuẩn trong trưng cầu dân ý vào ngày 28 tháng 9 năm 1958. [ 120 ] Nó tăng cường mạnh quyền lực tối cao của nhánh hành pháp so với nghị viện. Nhánh hành pháp có hai chỉ huy : Tổng thống là nguyên thủ vương quốc, nay là Emmanuel Macron và được bầu trực tiếp theo hình thức đại trà phổ thông đầu phiếu cho một nhiệm kỳ 5 năm ( trước kia là 7 năm ), [ 121 ] và cơ quan chính phủ do thủ tướng chỉ huy, thủ tướng do tổng thống chỉ định .
Nghị viện là hạ viện của Quốc hội Pháp .

Nghị viện Pháp là cơ quan lập pháp lưỡng viện gồm một Quốc hội (Assemblée Nationale) và một Thượng viện.[122] Các nghị sĩ Quốc hội đại diện cho các khu vực bầu cử địa phương và được bầu cử trực tiếp với nhiệm kỳ 5 năm.[123] Quốc hội có quyền giải tán chính phủ, và do đó phe đa số trong Quốc hội quyết định việc lựa chọn chính phủ. Các thượng nghị sĩ do cử tri đoàn lựa chọn với nhiệm kỳ 6 năm, và một nửa số ghế được bầu tại sau 3 năm kể từ tháng 9 năm 2008.[124]

Quyền lực lập pháp của Thượng viện bị hạn chế ; trong trường hợp có sự không tương đồng giữa hai viện, Quốc hội sẽ có lời nói quyết định hành động. [ 125 ] nhà nước có tác động ảnh hưởng mạnh đến định hình chương trình nghị sự của nghị viện .Trước Chiến tranh quốc tế thứ hai, lực lượng cấp tiến là một thế lực chính trị mạnh tại Pháp, với đại diện thay mặt là Đảng Cộng hoà, Cấp tiến và Cấp tiến-Xã hội, đây là đảng quan trọng nhất của Đệ Tam Cộng hoà. Kể từ Chiến tranh quốc tế thứ hai, họ bị đặt ra ngoài lề trong khi chính trường Pháp có đặc trưng là hai nhóm chính trị trái chiều : Thế lực tả khuynh có TT là Chi bộ Pháp của Quốc tế lao động và hậu thân của nó là Đảng Xã hội ( từ 1969 ) ; và thế lực hữu khuynh có TT là Đảng Gaullisme ( chủ nghĩa de Gaulle ) có tên đổi khác theo thời hạn là Đại hội Nhân dân Pháp ( 1947 ), Liên hiệp những người Dân chủ vì nền Cộng hoà ( 1958 ), Đại hội vì nền Cộng hoà ( 1976 ), Liên minh vì Phong trào Nhân dân ( 2007 ) và Những người Cộng hòa ( từ năm ngoái ). Trong bầu cử tổng thống và nghị viện năm 2017, một đảng trung dung cấp tiến mang tên En Marche ! trở thành thế lực chi phối, vượt qua cả những người Xã hội và Cộng hòa .

Pháp sử dụng hệ thống tư pháp dân luật;[91], theo đó luật bắt nguồn chủ yếu từ các đạo luật thành văn; các thẩm phán không tạo ra luật mà đơn thuần là diễn giải nó (song mức độ diễn giải tư pháp trong một số lĩnh vực nhất định khiến nó tương đương với luật phán lệ). Các nguyên tắc cơ bản của pháp quyền dựa theo bộ luật Napoléon (bộ luật này lại dựa phần lớn vào luật hoàng gia được soạn dưới thời Louis XIV). Phù hợp với các nguyên tắc trong Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền, luật sẽ chỉ cấm các hành động có hại cho xã hội. Như Guy Canivet, chủ toạ đầu tiên của Toà chống án, viết về quản lý các nhà tù: Tự do là nguyên tắc, và hạn chế nó là ngoại lệ; bất kỳ hạn chế tự do nào đều cần phải quy định theo luật và cần phải theo các nguyên tắc về tính cần thiết và tính cân xứng.

Pháp luật của Pháp được chia thành hai khu vực chính: Luật tư và luật công. Luật công gồm có luật hành chính và luật hiến pháp. Tuy nhiên, trong khái niệm thực tiễn, pháp luật Pháp gồm có ba lĩnh vực chính: Luật dân sự, luật hình sự và luật hành chính. Mặc dù luật hành chính thường là một phạm trù con của luật dân sự tại nhiều quốc gia, song nó hoàn toàn tách biệt tại Pháp và mỗi cơ cấu pháp luật do một toà án tối cao cụ thể đứng đầu: các toà án thông thường (xử lý tố tụng hình sự và dân sự) đứng đầu là Toà chống án, và các toà án hành chính đứng đầu là hội đồng Nhà nước. Để được áp dụng, mọi luật cần phải được công bố chính thức trên công báo Journal officiel de la République française.

Pháp không công nhận luật tôn giáo là một động cơ thúc đẩy ban hành các cấm đoán. Pháp từ lâu đã không có luật báng bổ hay luật kê gian. Tuy nhiên, “phạm tội chống lại lễ nghi công cộng” (contraires aux bonnes mœurs) hay gây rối trật tự công cộng (trouble à l’ordre public) từng được sử dụng để trấn áp các biểu hiện công khai các luật khác. Từ năm 1999, Pháp cho phép kết hợp dân sự đối với các cặp đôi đồng tính luyến ái, và từ tháng 5 năm 2013 thì hôn nhân đồng giới và người LGBT nhận con nuôi là hợp pháp tại Pháp.[126] Pháp luật cấm chỉ các phát biểu kỳ thị trên báo chí từ năm 1881. Tuy nhiên, một số người nhìn nhận các luật về phát biểu thù hận tại Pháp có phạm vi quá rộng hoặc nghiêm khắc và gây tổn hại đến tự do ngôn luận.[127] Pháp có luật chống kỳ thị chủng tộc và bài Do Thái.[128] Kể từ năm 1990, đạo luật Gayssot cấm chỉ bác bỏ Holocaust.

Tự do tôn giáo được bảo vệ theo hiến pháp nhờ Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền 1789. Luật tách biệt nhà thời thánh và nhà nước của Pháp vào năm 1905 là cơ sở cho chủ nghĩa thế tục nhà nước : Nhà nước không chính thức công nhận bất kể tôn giáo nào, ngoại trừ tại Alsace-Moselle. Tuy thế, nhà nước công nhận những tổ chức triển khai tôn giáo. Nghị viện liệt nhiều trào lưu tôn giáo là giáo phái nguy khốn kể từ năm 1995, và cấm mang những hình tượng tôn giáo dễ trông thấy trong trường học từ năm 2004. Năm 2010, Pháp cấm mang mạng che mặt Hồi giáo tại nơi công cộng ; những tổ chức triển khai nhân quyền như Ân xá Quốc tế và Theo dõi Nhân quyền miêu tả luật này là sự tẩy chay chống lại người Hồi giáo. [ 129 ] [ 130 ] Tuy nhiên, luật được hầu hết dân chúng ủng hộ. [ 131 ]

Quan hệ ngoại giao[sửa|sửa mã nguồn]

Pháp là một thành viên sáng lập của Liên Hiệp Quốc, có vị thế là một trong năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc với quyền phủ quyết. [ 132 ] Năm năm ngoái, Pháp được đánh giá và nhận định là ” vương quốc có mạng lưới tốt nhất quốc tế ” do số lượng tổ chức triển khai đa phương mà Pháp tham gia lớn hơn những vương quốc khác. [ 133 ]Pháp còn là thành viên của G8, WTO, [ 134 ] Ban thư ký Cộng đồng Thái Bình Dương ( SPC ) [ 135 ] và Ủy ban Ấn Độ Dương ( COI ). [ 136 ] Pháp là một thành viên link của Thương Hội những vương quốc Caribe ( ACS ) [ 137 ] và là thành viên chỉ huy trong Cộng đồng Pháp ngữ ( OIF ). [ 138 ] Pháp là một TT quan trọng so với quan hệ quốc tế, do đó vương quốc này có số lượng phái đoàn ngoại giao lớn thứ nhì trên quốc tế, và có trụ sở của những tổ chức triển khai quốc tế như OECD, UNESCO, Interpol, BIPM và OIF. [ 139 ]Chính sách ngoại giao của Pháp thời hậu chiến phần đông được định hình trải qua quyền thành viên của Pháp trong Liên minh châu Âu. Kể từ thập niên 1960, Pháp tăng trưởng quan hệ mật thiết với Đức ( Tây Đức ), tạo thành động lực có tác động ảnh hưởng nhất của Liên minh châu Âu. [ 140 ] Trong thập niên 1960, Pháp tìm cách loại Anh khỏi tiến trình hợp nhất châu Âu, [ 141 ] tìm cách tạo dựng vị thế của mình tại châu Âu lục địa. Tuy vậy, Pháp và Anh duy trì quan hệ thân thiện từ năm 1904, và link giữa hai bên được tăng cường, đặc biệt quan trọng là về quân sự chiến lược .
Pháp là một thành viên của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương ( NATO ), tuy nhiên dưới thời Tổng thống Charles de Gaulle, Pháp tự tách khỏi bộ tư lệnh quân sự chiến lược chung nhằm mục đích phản đối quan hệ đặc biệt quan trọng giữa Mỹ và Anh và nhằm mục đích giữ độc lập cho những chủ trương đối ngoại và bảo mật an ninh của Pháp. [ 142 ] Tuy nhiên, do chủ trương ” thân Mỹ ” của Tổng thống Nicolas Sarkozy, [ 143 ] [ 144 ] Pháp trở lại bộ tư lệnh quân sự chiến lược chung NATO vào năm 2009 .Trong đầu thập niên 1990, Pháp bị chỉ trích đáng kể từ những vương quốc khác do thực thi thử nghiệm hạt nhân bí hiểm tại Polynésie thuộc Pháp. [ 145 ] Pháp phản đối can đảm và mạnh mẽ Cuộc tiến công Iraq 2003, [ 146 ] [ 147 ] khiến căng thẳng mệt mỏi trong quan hệ song phương với Mỹ [ 148 ] [ 149 ] và Anh. [ 150 ]Pháp duy trì tác động ảnh hưởng mạnh về chính trị và kinh tế tài chính trong những cựu thuộc địa của họ tại châu Phi [ 151 ] và phân phối viện trợ kinh tế tài chính và binh sĩ cho những thiên chức duy trì hoà bình tại Bờ Biển Ngà và Tchad. [ 152 ] Năm 2012, Pháp và những vương quốc châu Phi khác can thiệp giúp quân đội Mali tái lập trấn áp so với miền bắc nước này từ những nhóm Hồi giáo. Gần đây, sau công bố độc lập của miền Bắc Mali bởi Tuareg MNLA và cuộc xung đột khu vực Bắc Mali sau đó với một số ít nhóm Hồi giáo gồm có Ansar Dine và MOJWA, Pháp và những vương quốc châu Phi khác đã can thiệp để giúp Quân đội Mali giành lại quyền trấn áp .Năm 2013, Pháp là nhà hỗ trợ vốn viện trợ tăng trưởng lớn thứ tư trên quốc tế, sau Mỹ, Anh và Đức. Con số này chiếm 0,36 % của Pháp, và theo tỷ suất GDP thì Pháp là nhà hỗ trợ vốn lớn thứ 12 trong list. [ 153 ] Cơ quan Phát triển Pháp là tổ chức triển khai quản trị trợ giúp của Pháp, nguồn vốn đa phần tập trung chuyên sâu vào những dự án Bất Động Sản nhân đạo tại châu Phi hạ Sahara. [ 154 ] Mục tiêu chính của việc trợ giúp này là ” tăng trưởng hạ tầng, tiếp cận y tế và giáo dục, thực thi chủ trương kinh tế tài chính tương thích và củng cố pháp quyền cùng dân chủ “. [ 154 ]
Charles de Gaulle; chiến đấu cơ Theo chiều kim đồng hồ đeo tay : Tàu trường bay hạt nhân ; chiến đấu cơ Rafale ; binh sĩ lực lượng Chasseurs Alpins tuần tra tại Afghanistan ; một xe tăng Leclerc diễu hành tại Paris .

Quân đội Pháp (Forces armées françaises) có tư lệnh tối cao là tổng thống, gồm có lục quân (Armée de Terre), hải quân (Marine Nationale, trước đây gọi là Armée de Mer), không quân (Armée de l’Air), lực lượng hạt nhân chiến lược (Force Nucléaire Stratégique, biệt danh Force de Frappe) và Hiến binh Quốc gia (Gendarmerie nationale), hiến binh cũng thi hành các nhiệm vụ của cảnh sát dân sự tại các khu vực nông thôn của Pháp. Quân đội Pháp nằm vào hàng các lực lượng vũ trang lớn nhất thế giới. Hiến binh là bộ phận của Quân đội Pháp, do đó nằm dưới phạm vi của Bộ Quốc phòng, song các nhiệm vụ cảnh sát dân sự của họ gắn với Bộ Nội vụ.

Khi đóng vai trò là lực lượng cảnh sát có mục đích chung, hiến binh bao gồm các đơn vị chống khủng bố của Phi đội nhảy dù của Hiến binh Quốc gia (Escadron Parachutiste d’Intervention de la Gendarmerie Nationale), Nhóm Can thiệp của Hiến binh Quốc gia (Groupe d’Intervention de la Gendarmerie Nationale), Nhóm Tìm kiếm của Hiến binh Quốc gia (Sections de Recherche de la Gendarmerie Nationale), chịu trách nhiệm cho các yêu cầu hình sự, và Lữ đoàn di động của Hiến binh Quốc gia (Brigades mobiles de la Gendarmerie Nationale, ngọn hơn Gendarmerie mobile) trong đó có nhiệm vụ duy trì trật tự công cộng.

Các đơn vị đặc biệt sau đây cũng là một phần của hiến binh: Vệ binh Cộng hòa (Garde républicaine) bảo vệ các tòa nhà công cộng tổ chức các tổ chức lớn của Pháp, Hàng hải hiến binh (Gendarmerie maritime) phục vụ như Cảnh sát biển, Prévôté – chi nhánh cảnh sát của hiến binh.

Tổng cục An ninh Đối ngoại (Direction générale de la sécurité extérieure) là cơ quan tình báo đối ngoại của Pháp, được cho là một thành phần của Quân đội thuộc thẩm quyền của Bộ Quốc phòng. Cơ quan Trung ương về Tình báo Nội địa (Direction centrale du renseignement intérieur) là một đơn vị của lực lượng cảnh sát quốc gia, và do đó được cho là trực tiếp thuộc Bộ Nội vụ. Chế độ nghĩa vụ quân sự toàn quốc bị bãi bỏ từ năm 1997.[155]

Pháp có một quân đoàn đặc biệt là Binh đoàn Lê dương Pháp, thành lập vào năm 1830, bao gồm những người ngoại quốc đến từ hơn 140 quốc gia có nguyện vọng phục vụ trong Quân đội Pháp, họ trở thành công dân Pháp sau khi kết thúc giai đoạn phục vụ của mình. Trên thế giới, chỉ có Tây Ban Nha (Binh đoàn Lê dương,Tây Ban Nha được gọi là Tercio, được thành lập năm 1920) và Luxembourg (gười nước ngoài có thể phục vụ trong Quân đội Quốc gia miễn là họ nói tiếng Luxembourrg) là có các đơn vị tương tự.

Pháp là một thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc, và là một vương quốc hạt nhân được công nhận từ năm 1960. Pháp đã ký kết và phê chuẩn Hiệp ước cấm thử hạt nhân tổng lực ( CTBT ) [ 156 ] và tham gia Hiệp ước không thông dụng vũ khí hạt nhân. Chi tiêu quốc phòng thường niên của Pháp trong năm 2011 là 62,5 tỷ USD, tức 2,3 % GDP và là mức tiêu tốn quân sự chiến lược lớn thứ năm trên quốc tế sau Mỹ, Trung Quốc, Nga và Anh. [ 157 ]

Răn đe hạt nhân của Pháp có tính chất hoàn toàn độc lập. Lực lượng hạt nhân hiện tại của Pháp gồm có bốn tàu ngầm lớp Triomphant được trang bị tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm. Ngoài hạm đội tàu ngầm, ước tính Pháp có khoảng 60 tên lửa không đối đất tầm trung ASMP có đầu đạn hạt nhân,[158] trong đó khoảng 50 tên lửa được Không quân triển khai, sử dụng máy bay tấn công hạt nhân tầm xa Mirage 2000N, còn khoảng 10 tên lửa do Hải quân Pháp triển khai, sử dụng máy bay tấn công Super Étendard Modernisé (SEM), hoạt động từ tàu sân bay năng lượng hạt nhân Charles de Gaulle. Máy bay Rafale F3 sẽ dần thay thế toàn bộ Mirage 2000N và SEM trong vai trò tấn công hạt nhân với việc cải tiến tên lửa ASMP-A bằng một đầu đạn hạt nhân.

Pháp có ngành công nghiệp quốc phòng quy mô lớn, có ngành công nghiệp hàng không vào hàng lớn nhất thế giới.[159][160] Ngành này sản xuất các trang bị như máy bay chiến đấu Rafale, tàu sân bay Charles de Gaulle, tên lửa Exocet và xe tăng Leclerc cùng những hạng mục khác. Mặc dù rút khỏi dự án Eurofighter, Pháp vẫn tích cực đầu tư vào các dự án chung của châu Âu như Eurocopter Tiger, các tàu khu trục đa mục đích FREMM, hay Airbus A400M. Pháp là nước lớn về bán vũ khí,[161][162] và hầu hết các thiết kế trong kho vũ trang của họ sẵn sàng cho thị trường xuất khẩu với ngoại lệ đáng chú ý là các thiết bị năng lượng hạt nhân.

Cuộc diễu hành quân sự Bastille Day được tổ chức triển khai tại Paris vào ngày 14 tháng 7 hàng năm để kỉ niệm ngày quốc khánh Pháp, được gọi là Ngày Bastille ở những nước nói tiếng Anh, là cuộc diễu hành quân sự tiếp tục và lớn nhất ở châu Âu. Các cuộc diễu hành nhỏ hơn cũng được tổ chức triển khai trên toàn nước .
Pháp là một thành viên của nhóm những vương quốc công nghiệp hoá số 1 G7, vào năm năm trước kinh tế tài chính Pháp được xếp hạng lớn thứ chín quốc tế và thứ nhì Liên minh châu Âu theo GDP ngang giá nhu cầu mua sắm. [ 13 ] Pháp có 31 trong số 500 công ty lớn nhất quốc tế vào năm năm ngoái, xếp hạng tư thế giới và đứng trên Đức lẫn Anh. [ 163 ] Pháp cùng 11 thành viên Liên minh châu Âu khác khởi đầu cho lưu hành đồng euro vào năm 1999, nó trọn vẹn thay thế sửa chữa franc Pháp vào năm 2002. [ 164 ]Pháp có kinh tế tài chính hỗn hợp, phối hợp khu vực tư nhân to lớn [ 165 ] [ 166 ] với khu vực nhà nước có quy mô đáng kể và có sự can thiệp của chính phủ nước nhà. nhà nước duy trì ảnh hưởng tác động đáng kể đến những phân đoạn chủ chốt trong nghành nghề dịch vụ hạ tầng, là chủ sở hữu đa phần về đường tàu, điện lực, máy bay, nguồn năng lượng hạt nhân và viễn thông. [ 91 ] Pháp thả lỏng quyền trấn áp so với những nghành nghề dịch vụ kể trên từ đầu thập niên 1990. [ 91 ] nhà nước Pháp đang dần công ty hoá khu vực nhà nước và bán CP tại France Télécom, Air France, cũng như trong những ngành bảo hiểm, ngân hàng nhà nước và công nghiệp quốc phòng. [ 91 ] Pháp có một ngành hàng không thiên hà quan trọng, đứng vị trí số 1 là Airbus, và có trường bay ngoài hành tinh vương quốc riêng tại Guyane .
[167]Một chiếc xe Peugeot 508 RHX. Pháp duy trì một ngành công nghiệp xe hơi quy mô lớn, và là nước xuất khẩu hàng hoá lớn thứ sáu quốc tế .Theo Tổ chức Thương mại Thế giới ( WTO ), trong năm 2009 Pháp là nước xuất khẩu lớn thứ sáu và nhập khẩu lớn thứ tư quốc tế về những hàng hoá sản xuất. [ 168 ] Năm 2008, Pháp là nước nhận góp vốn đầu tư trực tiếp quốc tế ( FDI ) nhiều thứ ba trong những vương quốc OECD với 118 tỷ USD, chỉ đứng sau Luxembourg và Hoa Kỳ. [ 169 ] [ 170 ] Trong cùng năm, những công ty Pháp góp vốn đầu tư 220 tỷ USD ra bên ngoài nước Pháp, khiến Pháp là nhà đầu tư trực tiếp ra bên ngoài lớn thứ nhì trong OECD, chỉ sau Hoa Kỳ. [ 169 ] [ 170 ]

Các dịch vụ tài chính, ngân hàng và bảo hiểm là bộ phận quan trọng của nền kinh tế. Sàn chứng khoán Paris (tiếng Pháp: La Bourse de Paris) là một thể chế có từ lâu, do Louis XV lập ra vào năm 1724.[171] Năm 2000, các sàn chứng khoán Paris, Amsterdam và Bruxelles hợp nhất thành Euronext.[172] Năm 2007, Euronext hợp nhất với sàn chứng khoán New York để tạo thành sàn chứng khoán lớn nhất thế giới NYSE Euronext (giải thể năm 2013).[172] Euronext Paris là nhánh tại Pháp của NYSE Euronext, là thị trường giao dịch chứng khoán lớn thứ nhì châu Âu, sau sàn chứng khoán Luân Đôn.

Pháp nằm trong thị trường chung châu Âu với trên 500 triệu người tiêu dùng. Một số chủ trương thương mại trong nước được xác lập trải qua những thoả thuận giữa những thành viên Liên minh châu Âu và cơ quan lập pháp châu Âu. Pháp nằm trong khu vực đồng euro từ năm 2002. [ 173 ] [ 174 ] Khu vực này có khoảng chừng 330 triệu công dân. Theo Eurostat, tỷ suất thất nghiệp tại Pháp vào tháng 10 năm năm trước là 10,5 % [ 175 ]Các công ty Pháp duy trì vị thế chủ chốt trong ngành bảo hiểm và ngân hàng nhà nước : AXA là công ty bảo hiểm lớn nhất quốc tế. Các ngân hàng nhà nước số 1 của Pháp là BNP Paribas và Crédit Agricole lần lượt được xếp hạng lớn thứ nhất và thứ sáu quốc tế vào năm 2010 [ 176 ] ( theo gia tài ), tuy nhiên tụt hạng thứ tám và thứ 11 quốc tế vào năm năm nay, [ 177 ] trong khi Société Générale được xếp hạng lớn thứ tám quốc tế vào năm 2009 .

Pháp có truyền thống là một quốc gia cung cấp nông sản quy mô lớn.[178] Nhờ các vùng đất phì nhiêu rộng lớn, áp dụng kỹ thuật hiện đại, và trợ cấp của EU khiến Pháp trở thành nước sản xuất và xuất khẩu nông sản hàng đầu tại châu Âu[179] (chiếm 20% sản lượng nông nghiệp của EU[180]) và là nước xuất khẩu nông sản lớn thứ ba thế giới.[181] Lúa mì, gia cầm, bơ sữa, thịt bò và thịt lợn và các loại thực phẩm chế biến là những mặt hàng nông nghiệp xuất khẩu chính của Pháp. Rượu vang Rosé chủ yếu được tiêu thụ trong nước, song rượu vang Champagne và Bordeaux là các mặt hàng xuất khẩu quy mô lớn, được thế giới biết đến. Trợ cấp nông nghiệp EU cho Pháp giảm xuống trong những năm gần đây, đạt 8 tỷ USD vào năm 2007.[182] Nông nghiệp là một lĩnh vực quan trọng của kinh tế Pháp: 3,8% lao động làm việc trong nông nghiệp, và tổng giá trị ngành nông nghiệp-thực phẩm chiếm 4,2% GDP của Pháp vào năm 2005.[180]

Năm 2012, Pháp đón 83 triệu du khách nước ngoài,[11] xếp thứ nhất thế giới, trên Hoa Kỳ (67 triệu) và Trung Quốc (58 triệu). Con số 83 triệu này không bao gồm những người ở tại Pháp dưới 24 giờ. Tuy nhiên, Pháp đứng thứ ba về thu nhập từ du lịch do khách có thời gian tham quan ngắn hơn.[183] Pháp có 43 địa điểm được liệt vào danh sách di sản thế giới của UNESCO tính đến năm 2017. Đặc trưng của Pháp là các thành phố đáng chú ý về văn hoá, các bãi biển và khu nghỉ dưỡng ven biển, các khu nghỉ dưỡng trượt tuyết, và các vùng nông thôn được ưa thích vì có vẻ đẹp và thanh bình. Các ngôi làng nhỏ và nên thơ của Pháp được quảng bá thông qua hiệp hội Les Plus Beaux Villages de France. Danh hiệu “các khu vườn nổi bật” gồm một danh sách hơn 200 khu vườn được Bộ Văn hoá phân loại, danh hiệu này nhằm mục đích bảo vệ và xúc tiến các khu vườn và công viên nổi bật. Pháp thu hút nhiều tín đồ hành hương tôn giáo trong hành trình đến với Thánh Jacques, hoặc đến thị trấn Lourdes-là nơi tiếp đón hàng triệu du khách mỗi năm.

Mont Saint-Michel tại Normandie là một trong các cảnh quan được tham quan nhiều nhất và dễ nhận biết nhất tại Pháp.Pháp, nhất là Paris, có một số ít kho lưu trữ bảo tàng lớn nhất và nổi danh quốc tế, trong đó Louvre là kho lưu trữ bảo tàng thẩm mỹ và nghệ thuật được du lịch thăm quan nhiều nhất quốc tế, Bảo tàng Orsay hầu hết được dành cho phe phái ấn tượng, và Beaubourg dành cho nghệ thuật và thẩm mỹ đương đại. Disneyland Paris là khu vui chơi giải trí công viên chủ đề nổi tiếng nhất tại châu Âu, tổng số có trên 15 triệu hành khách đến Công viên Disneyland và Công viên Walt Disney Studios của khu nghỉ ngơi vào năm 2009. [ 184 ]

Với hơn 10 triệu du khách mỗi năm, Côte d’Azur tại miền đông nam là điểm đến du lịch đứng thứ hai của Pháp, sau vùng Paris.[185] Khu vực này có 300 ngày nắng mỗi năm, 115 km bờ biển.[186] Mỗi năm Côte d’Azur đón 50% đội tàu xa xỉ của thế giới.[187]

Các điểm đến chủ yếu khác là Châteaux thuộc thung lũng Loire, di sản thế giới này đáng chú ý do kiến trúc, trong các thị trấn lịch sử tại đây song đặc biệt là các toà thành (châteaux), như Châteaux d’Amboise, de Chambord, d’Ussé, de Villandry và Chenonceau. Các di tích thu hút nhiều du khách nhất tại Pháp vào năm 2003 là:[188] Tháp Eiffel, Bảo tàng Louvre, Cung điện Versailles, Bảo tàng d’Orsay, Khải Hoàn Môn, Trung tâm Pompidou, Mont Saint-Michel, Château de Chambord, Sainte-Chapelle, Château du Haut-Kœnigsbourg, Puy de Dôme, Bảo tàng Picasso, Carcassonne.

[189] Trong ảnh là nhà máy điện hạt nhân Cattenom nằm gần Luxembourg.Năm 2007, 75 % điện năng của Pháp là từ nguồn năng lượng hạt nhân, đây là tỷ suất cao nhất quốc tế. Trong ảnh là nhà máy sản xuất điện hạt nhân Cattenom nằm gần Luxembourg .Công ty phát điện và phân phối điện chính tại Pháp là Électricité de France ( EDF ), cũng là một trong những đơn vị sản xuất điện năng lớn nhất quốc tế. Năm 2003, công ty sản xuất ra 22 % điện năng của Liên minh châu Âu, đa phần là từ điện hạt nhân. Pháp là nước phát thải cacbon dioxide tối thiểu trong G8, do góp vốn đầu tư nhiều vào nguồn năng lượng hạt nhân. [ 190 ] Do góp vốn đầu tư nhiều vào công nghệ tiên tiến hạt nhân, hầu hết điện năng sản xuất tại Pháp là từ 59 nhà máy sản xuất điện hạt nhân ( 75 % vào năm 2012 ). [ 191 ] Trong toàn cảnh này, những nguồn nguồn năng lượng tái tạo gặp khó khăn vất vả để tăng trưởng. Pháp cũng sử dụng những đập thủy điện để phát điện .
Mạng lưới đường tàu của Pháp tính đến năm 2008 trải dài 29.473 km [ 192 ] đứng thứ hai tại Tây Âu sau Đức. [ 193 ] Cơ quan điều hành quản lý đường tàu là công ty quốc doanh SNCF, và những đoàn tàu cao tốc gồm có Thalys, Eurostar và TGV, chúng chạy với vận tốc 320 km / h khi sử dụng thương mại. [ 194 ] Eurostar cùng với Eurotunnel Shuttle thông suốt sang Anh qua đường hầm eo biển Manche. Pháp có link đường tàu sang những vương quốc láng giếng của mình, ngoại trừ Andorra. Liên kết liên đô thị cũng tăng trưởng mạnh, có những dịch vụ tàu điện ngầm ( Paris, Lyon, Lille, Marseille, Toulouse, Rennes ) và dịch vụ tàu điện ( Nantes, Strasbourg, Bordeaux, Grenoble, Montpellier ) bổ trợ cho dịch vụ xe buýt .
Một tàu TGV Duplex vượt qua cầu cạn Cize – Bolozon. Tàu hoàn toàn có thể đạt đến vận tốc tối đa 320 km / h .Pháp có khoảng chừng 1.027.183 km đường đi bộ hoàn toàn có thể sử dụng, là mạng lưới lớn nhất tại lục địa châu Âu. [ 195 ] Vùng Paris được bao trùm bằng mạng lưới đường đi bộ và xa lộ xum xê nhất, link vùng với gần như hàng loạt những nơi khác trong nước. Đường bộ của Pháp cũng có lưu thông quốc tế đáng kể, link với những thành phố tại những vương quốc láng giềng. Pháp không áp phí ĐK xe hàng năm hoặc thuế đường đi bộ ; tuy nhiên những xa lộ hầu hết thuộc chiếm hữu tư nhân và muốn sử dụng sẽ cần phải nộp thuế cầu đường giao thông, ngoại trừ vùng lân cận những commune lớn. Thị trường xe hơi mới do những nhãn hàng trong nước chi phối, như Renault, Peugeot và Citroën. [ 196 ] Pháp có cầu cạn Millau, là cầu cao nhất trên quốc tế, [ 197 ] và đã kiến thiết xây dựng nhiều cầu quan trọng như Pont de Normandie .Pháp có 464 trường bay tính đến năm 2010. [ 91 ] Sân bay Charles de Gaulle nằm tại vùng lân cận Paris là trường bay lớn nhất và sinh động nhất tại Pháp, giải quyết và xử lý đại đa số giao thông vận tải đại chúng và thương mại, link Paris với gần như hàng loạt những thành phố lớn trên quốc tế. Air France là hãng hàng không vương quốc, tuy nhiên nhiều công ty hàng không tư nhân cũng phân phối dịch vụ du hành trong nước và quốc tế. Pháp có mười cảng lớn, lớn nhất trong số đó là cảng tại Marseille, [ 198 ] cũng là cảng lớn nhất ven Địa Trung Hải. [ 199 ] [ 200 ] Pháp có mạng lưới hệ thống đường thủy trong nước dài 12.261 km, trong đó có kênh đào Midi nối Địa Trung Hải với Đại Tây Dương qua sông Garonne. [ 91 ]

Khoa học và kỹ thuật[sửa|sửa mã nguồn]

Từ thời Trung Cổ, Pháp đã là một nước có góp phần lớn cho thành tựu khoa học và kỹ thuật. Khoảng đầu thế kỷ XI, Giáo hoàng Sylvestre II vốn là người Pháp đã ra mắt lại bàn tính và hỗn thiên nghi, và trình làng chữ số Ả Rập cùng đồng hồ đeo tay đến miền bắc và miền tây của châu Âu. [ 201 ] Đại học Paris được xây dựng vào giữa thế kỷ XII, và hiện vẫn là một trong những ĐH quan trọng nhất của quốc tế phương Tây. [ 202 ] Trong thế kỷ XVII, nhà toán học René Descartes xác lập một phương pháp tiếp thu kỹ năng và kiến thức khoa học, trong khi Blaise Pascal nổi tiếng với khu công trình về Tỷ Lệ và cơ học chất lưu. Họ đều là những nhân vật chủ chốt trong cách mạng khoa học nở rộ tại châu Âu vào tiến trình này. Louis XIV cho xây dựng Viện Hàn lâm Khoa học Pháp nhằm mục đích khuyến khích và bảo lãnh ý thức nghiên cứu và điều tra khoa học Pháp, đây là một trong những viện hàn lâm khoa học sớm nhất, và đi đầu trong tăng trưởng khoa học tại châu Âu trong thế kỷ XVII và XVIII .

Thời kỳ Khai sáng có dấu ấn là công trình của nhà sinh vật học Buffon và nhà hoá học Lavoisier, là người phát hiện vai trò của oxy trong sự cháy, còn Diderot và D’Alembert xuất bản Encyclopédie nhằm mục tiêu cung cấp có nhân dân lối tiếp cận “kiến thức hữu dụng”, kiến thức mà họ có thể áp dụng trong sinh hoạt thường nhật của mình.[203] Cùng với cách mạng công nghiệp, thế kỷ XIX chứng kiến bước phát triển khoa học ngoạn mục tại Pháp với các nhà khoa học như Augustin Fresnel sáng lập quang học hiện đại, Sadi Carnot đặt nền tảng cho nhiệt động lực học, và Louis Pasteur là nhà tiên phong về vi sinh vật học. Các nhà khoa học xuất sắc khác của Pháp trong thế kỷ XIX có tên được khắc trên Tháp Eiffel.

Các nhà khoa học Pháp nổi tiếng trong thế kỷ XX gồm có nhà toán học và vật lý học Henri Poincaré, những nhà vật lý học Henri Becquerel, Pierre và Marie Curie, nổi tiếng nhờ khu công trình của họ về phóng xạ, nhà vật lý học Paul Langevin và nhà vi-rút học Luc Montagnier cùng mày mò HIV / AIDS. Cấy ghép tay được tăng trưởng vào năm 1998 tại Lyon bởi một nhóm tập hợp từ nhiều vương quốc, trong đó có Jean-Michel Dubernard, sau đó ông triển khai ca cấy ghép hai tay thành công xuất sắc tiên phong. [ 204 ] Mổ Ruột từ xa do Jacques Marescaux và nhóm của ông tăng trưởng vào năm 2001. [ 205 ] Một ca cấy ghép mặt được thực thi lần đầu vào năm 2005. [ 206 ] [ 207 ] Tính đến năm năm nay, có 68 người Pháp từng thắng một phần thưởng Nobel [ 208 ] và 12 người được nhận huy chương Fields. [ 209 ]Pháp là vương quốc thứ tư trên quốc tế đạt được năng lượng hạt nhân [ 210 ] và có kho vũ khí hạt nhân lớn thứ ba trên quốc tế. [ 211 ] Pháp cũng đứng vị trí số 1 về công nghệ tiên tiến hạt nhân dân sự. [ 212 ] [ 213 ] [ 214 ] Pháp là vương quốc thứ ba sau Liên Xô cũ và Hoa Kỳ phóng vệ tinh khoảng trống riêng, và duy trì là nước góp phần lớn nhất cho Cơ quan ngoài hành tinh châu Âu ( ESA ). [ 215 ] [ 216 ] [ 217 ] Airbus của châu Âu được xây dựng từ Aérospatiale của Pháp, cùng với DaimlerChrysler Aerospace AG ( DASA ) của Đức và Construcciones Aeronáuticas SA ( CASA ) của Tây Ban Nha, Airbus phong cách thiết kế và tăng trưởng máy bay dân sự và quân sự chiến lược, cũng như mạng lưới hệ thống thông tin, tên lửa, tên lửa thiên hà, máy bay trực thăng, vệ tinh và những mạng lưới hệ thống tương quan. Pháp cũng có những công cụ nghiên cứu và điều tra quốc tế lớn như Trung tâm bức xạ tần suất châu Âu ESRF hay là Viện Laue – Langevin, và duy trì là một thành viên lớn của CERN. Pháp còn có TT nghiên cứu và điều tra công nghệ tiên tiến nano số 1 châu Âu là Minatec .
Mật độ dân số tại Pháp theo tìm hiểu năm 1999 .Tổng dân số Pháp ước đạt khoảng chừng 70 triệu người vào tháng 3 năm 2022, [ 218 ] trong đó 64,8 triệu người sống tại Chính quốc Pháp. Pháp là vương quốc đông dân thứ 20 trên quốc tế và thứ ba tại châu Âu, và thứ nhì trong Liên minh châu Âu sau Đức .Pháp hiện là một ngoại lệ trong số những vương quốc tăng trưởng, đặc biệt quan trọng là những vương quốc châu Âu do có tỷ suất tăng dân số tự nhiên tương đối cao ; chỉ tính về tỷ suất sinh thì Pháp chiếm gần như hàng loạt tăng trưởng dân số tự nhiên trong Liên minh châu Âu vào năm 2006, với vận tốc ngày càng tăng tự nhiên ( số sinh trừ đi số tử ) lên đến 300.000 và tính cả nhập cư thì dân số tăng 400.000 người, [ 219 ] tuy nhiên vào cuối thập niên 2010 số lượng này giảm còn 200.000. Đây là mức cao nhất kể từ khi kết thúc bùng nổ sinh sản vào năm 1973, và trùng với ngày càng tăng tổng tỷ suất sinh từ mức đáy là 1,7 vào năm 1994 lên 2,0 vào năm 2010. Tính đến năm Tháng 1 năm 2017 tỷ suất sinh là 1,93. [ 220 ] [ 221 ] [ 222 ]Từ năm 2006 đến năm 2011, vận tốc ngày càng tăng dân số trung bình là + 0,6 % mỗi năm. [ 223 ] Nhập cư cũng là một yếu tố góp phần lớn vào khuynh hướng này ; trong năm 2010, 27 % số trẻ sinh tại Chính quốc Pháp có tối thiểu một cha / mẹ sinh tại quốc tế và 24 % có tối thiểu một cha / mẹ sinh bên ngoài châu Âu ( cha mẹ sinh tại những chủ quyền lãnh thổ hải ngoại được xem là sinh tại Pháp ). Các nhà dân số học phán đoán rằng dân số sẽ giảm do khuynh hướng độc thân hoặc có kết hôn nhưng không sinh con. Số lượng dân tăng hầu hết là người nhập cư và 1 số ít ít chủ quyền lãnh thổ khác của Pháp. [ 224 ]
Hầu hết người Pháp có nguồn gốc Celt ( Gaulois ), trộn lẫn với những nhóm La Tinh và Germain ( Frank ). [ 225 ] Các vùng khác nhau phản ánh di sản phong phú này, với yếu tố Breton điển hình nổi bật tại miền tây của Pháp, Aquitani tại miền tây nam, Scandinavia tại miền tây-bắc, Alemanni tại miền hướng đông bắc và Liguria tại miền đông nam. Nhập cư quy mô lớn trong một thế kỷ rưỡi qua dẫn đến một xã hội đa văn hoá hơn. Năm 2004, Institut Montaigne ước tính rằng tại Chính quốc Pháp, có 51 triệu người Da trắng ( 85 % dân số ), 6 triệu người Bắc Phi ( 10 % ), 2 triệu người Da đen ( 3,3 % ), và 1 triệu người châu Á ( 1,7 % ). [ 226 ] [ 227 ]Một điều luật có nguồn gốc từ cách mạng năm 1789 và được tái xác nhận trong hiến pháp năm 1958 lao lý sẽ là phạm pháp nếu nhà nước Pháp thu thập dữ liệu về dân tộc bản địa hoặc nguồn gốc. Năm 2008, cuộc thăm dò do INED và INSEE thực thi [ 228 ] [ 229 ] ước tính rằng 5 triệu người có nguồn gốc Ý ( hội đồng nhập cư lớn nhất ), tiếp theo là 3 triệu [ 230 ] [ 231 ] đến 6 triệu [ 232 ] người có nguồn gốc Bắc Phi, 2,5 triệu người có nguồn gốc châu Phi hạ Sahara, và 200.000 người gốc Thổ Nhĩ Kỳ. [ 233 ] Có trên 500.000 người Armenia tại Pháp. Ngoài ra, còn có những hội đồng thiểu số người Âu đáng kể khác như người Tây Ban Nha, người Bồ Đào Nha, người Ba Lan và người Hy Lạp. [ 230 ] [ 234 ] [ 235 ] Pháp có lượng người Gypsy ( Di-gan ) đáng kể, từ 20.000 đến 400.000. [ 236 ] Nhiều người Gypsy quốc tế bị trục xuất về Bulgaria và Romania tiếp tục. [ 237 ]

Một ước tính vào năm 2005 cho rằng 40% dân số Pháp là hậu duệ (ít nhất là một phần) từ các làn sóng nhập cư đến Pháp từ đầu thế kỷ XX;[238] chỉ tính riêng từ năm 1921 đến năm 1935, có khoảng 1,1 triệu người nhập cư thuần đến Pháp.[239] Làn sóng lớn tiếp theo là trong thập niên 1960, khi có khoảng 1,6 triệu người Pied-Noir trở về Pháp sau khi các thuộc địa của Pháp tại Bắc Phi được độc lập.[240][241] Cùng với họ là nhiều thần dân thuộc địa cũ từ Bắc và Tây Phi, cũng như nhiều người nhập cư từ Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha.

Pháp duy trì là một điểm đến chính so với người nhập cư, nước này tiếp đón khoảng chừng hai trăm nghìn người nhập cư hợp pháp mỗi năm. [ 242 ] Pháp cũng là vương quốc đứng số 1 Tây Âu về đảm nhiệm người tìm kiếm tị nạn, ước tính có khoảng chừng 50.000 đơn xin vào năm 2005. [ 243 ] Liên minh châu Âu được cho phép chuyển dời tự do giữa những vương quốc thành viên, tuy nhiên Pháp thiết lập trấn áp nhằm mục đích kiềm chế di cư của người Đông Âu, và nhập cư vẫn là một yếu tố chính trị gây tranh luận .Năm 2008, INSEE ước tính rằng tổng số người nhập cư sinh tại quốc tế là khoảng chừng 5 triệu ( 8 % dân số ), trong khi hậu duệ sinh tại Pháp của họ là 6,5 triệu, tức 11 % dân số. Do đó, gần một phần năm dân số Pháp là người nhập cư thế hệ thứ nhất hoặc thứ hai, trong đó có trên 5 triệu người gốc Âu và 4 triệu người gốc Bắc Phi. [ 244 ] [ 245 ] [ 246 ] Năm 2008, Pháp cấp quyền công dân cho 137.000 người, hầu hết là người đến từ Maroc, Algérie và Thổ Nhĩ Kỳ. [ 247 ] Năm năm trước, INSEE công bố một điều tra và nghiên cứu cho thấy số người nhập cư Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha và Ý tăng gấp đôi từ năm 2009 đến năm 2012. Theo viện này, đây là hiệu quả từ khủng hoảng cục bộ kinh tế tài chính gây tổn thất cho một số ít vương quốc châu Âu đương thời, đẩy nhiều người châu Âu đến Pháp. [ 248 ]

Thành phố lớn[sửa|sửa mã nguồn]

Pháp là vương quốc đô thị hoá cao độ, những thành phố lớn nhất theo dân số vùng đô thị vào năm 2013 [ 249 ] ) là Paris ( 12.405.426 người ), Lyon ( 2.237.676 ), Marseille ( 1.734.277 ), Toulouse ( 1.291.517 ), Bordeaux ( 1.178.335 ), Lille ( 1.175.828 ), Nice ( 1.004.826 ), Nantes ( 908.815 ), Strasbourg ( 773.447 ) và Rennes ( 700.675 ). Di cư từ nông thôn đến thành thị là một yếu tố chính trị vĩnh viễn trong hầu hết thế kỷ XX .

Khu vực đô thị tính năng[sửa|sửa mã nguồn]

Bản đồ 25 đơn vị chức năng đô thị lớn nhất theo dân số

 Bản ngữ

 Ngôn ngữ hành chính

 Ngôn ngữ thứ hai hoặc phi chính thức

 Thiểu số Pháp ngữ

Bản đồ quốc tế Pháp ngữĐiều 2 trong Hiến pháp Pháp quy định ngôn từ chính thức của vương quốc là tiếng Pháp, [ 250 ] một ngôn từ thuộc nhóm Roman bắt nguồn từ tiếng La Tinh. Kể từ năm 1635, Viện hàn lâm Pháp là cơ quan chính thức của Pháp về tiếng Pháp, tuy nhiên những khuyến nghị của viện không có quyền lực tối cao pháp lý .nhà nước Pháp không lao lý lựa chọn ngôn từ xuất bản của những cá thể tuy nhiên pháp lý nhu yếu sử dụng tiếng Pháp trong những thanh toán giao dịch thương mại và tại nơi thao tác. Ngoài lao lý sử dụng tiếng Pháp trên chủ quyền lãnh thổ của nước cộng hoà, chính phủ nước nhà Pháp còn nỗ lực triển khai sử dụng tiếng Pháp trong Liên minh châu Âu và toàn thế giới trải qua những thể chế như Cộng đồng Pháp ngữ. Nhận thức mối đe doạ từ Anh hoá, chính phủ nước nhà Pháp thôi thúc những nỗ lực nhằm mục đích bảo vệ vị thế của tiếng Pháp tại Pháp. Ngoài tiếng Pháp, còn có 77 ngôn từ thiểu số địa phương tại Pháp, tám ngôn từ trong đó được nói tại Chính quốc Pháp, và 69 ngôn từ được nói tại những chủ quyền lãnh thổ hải ngoại .Từ thế kỷ XVII đến giữa thế kỷ XX, tiếng Pháp có vị thế là ngôn từ quốc tế chi phối trong những yếu tố ngoại giao và quốc tế, cũng như là ngôn từ chung giữa những những tầng lớp có giáo dục tại châu Âu. [ 251 ] Vị thế chi phối của tiếng Pháp trong những yếu tố quốc tế bị tiếng Anh vượt qua do Hoa Kỳ nổi lên thành một cường quốc chủ chốt. [ 55 ] [ 252 ] [ 253 ]Trong hầu hết thời hạn tiếng Pháp giữ vai trò là ngôn từ chung quốc tế, nó vẫn chưa phải là bản ngữ của hầu hết người Pháp : Một báo cáo giải trình vào năm 1794 do Henri Grégoire thực thi cho thấy rằng trong số 25 triệu dân trong nước, chỉ có ba triệu người nói tiếng Pháp như bản ngữ ; phần còn lại nói một trong nhiều ngôn từ khu vực như Alsace, Breton hay Occitan. [ 254 ] Thông qua lan rộng ra giáo dục đại chúng, với tiếng Pháp là ngôn từ giảng dạy duy nhất, cùng những yếu tố khác như ngày càng tăng đô thị hoá và truyền thông online đại chúng, tiếng Pháp dần được gần như toàn thể dân chúng tiếp đón, quy trình này hoàn thành xong vào thế kỷ XX .Do những tham vọng thực dân quy mô lớn của Pháp từ thế kỷ XVII đến thế kỷ XX, tiếng Pháp được đưa đến châu Mỹ, châu Phi, châu Đại Dương, Khu vực Đông Nam Á và Caribe. Tiếng Pháp là ngoại ngữ được học nhiều thứ nhì trên quốc tế sau tiếng Anh, [ 255 ] và là một ngôn từ chung tại một số ít khu vực như châu Phi. Di sản của tiếng Pháp với tư cách sinh ngữ bên ngoài châu Âu có thực trạng khác nhau : Ngôn ngữ này gần như tuyệt diệt tại 1 số ít cựu thuộc địa của Pháp ( Levant, Nam và Khu vực Đông Nam Á ), trong khi những ngôn từ hỗn hợp và ngôn từ bồi dựa trên tiếng Pháp Open trong những tỉnh của Pháp tại Tây Ấn và Nam Thái Bình Dương. Trong khi đó, nhiều cựu thuộc địa của Pháp chọn tiếng Pháp là một ngôn từ chính thức, và tổng số người nói tiếng Pháp đang tăng lên, đặc biệt quan trọng là tại châu Phi .Theo ước tính có từ 300 triệu [ 256 ] đến 500 triệu [ 257 ] người trên toàn thế giới hoàn toàn có thể nói tiếng Pháp, trong vai trò là bản ngữ hoặc một ngôn từ thứ hai .
[258]Notre-Dame de Reims là nhà thờ lớn của Công giáo La Mã, là nơi các quốc vương của Pháp đăng cơ cho đến năm 1825.

Pháp là một quốc gia thế tục, và tự do tôn giáo là một quyền lợi theo hiến pháp. Chính sách tôn giáo của Pháp dựa trên quan niệm laïcité, tức tách biệt nghiêm ngặt nhà thờ và nhà nước, theo đó sinh hoạt công cộng đi theo hướng hoàn toàn thế tục. Công giáo La Mã từng là tôn giáo chi phối tại Pháp trong hơn một thiên niên kỷ, song hiện nay tôn giáo này không còn được hành lễ tích cực như trước. Trong số 47.000 toà nhà tôn giáo tại Pháp, 94% là của Công giáo La Mã.[259] Năm 1965, 81% người Pháp tự nhận là tín đồ Công giáo La Mã, song đến năm 2009 tỷ lệ này còn 64%. Hơn nữa, 27% người Pháp tham gia Thánh lễ ít nhất mỗi lần một tuần vào năm 1952, song tỷ lệ giảm xuống 5% vào năm 2006.[260] Cuộc khảo sát tương tự cho thấy rằng tín đồ Tin Lành chiếm 3% dân số, tăng so với các cuộc khảo sát trước đó, và 5% là tín đồ của các tôn giáo khác, 28% còn lại nói rằng họ không theo tôn giáo nào.[260] Phúc Âm có lẽ là giáo phái phát triển nhanh nhất tại Pháp.[261] Trong Cách mạng Pháp, các nhà hoạt động tiến hành một chiến dịch tàn bạo nhằm chống Cơ Đốc giáo, kết thúc vị thế chính thức cấp nhà nước của Giáo hội Công giáo. Trong một số trường hợp, tăng lữ và các nhà thờ bị tấn công, những người đả phá tín ngưỡng loại bỏ các tượng và vật trang trí của nhà thờ. Pháp thiết lập laïcité khi thông qua đạo luật năm 1905 về tách biệt nhà thờ và nhà nước.[262]

Theo một khảo sát trong tháng 1 năm 2007,[263] chỉ có 5% dân số Pháp đến nhà thờ định kỳ (trong số người tự nhận là tín đồ Công giáo, 10% định kỳ tham gia lễ của nhà thờ). Cuộc thăm dò cho thấy[264] rằng 51% công dân tự nhận là tín đồ Công giáo, 31% tự nhận theo thuyết bất khả tri hoặc thuyết vô thần (cuộc thăm dò khác[265] xác định tỷ lệ người vô thần là 27%), 10% tự nhận thuộc các tôn giáo khác ngoài các lựa chọn, 4% tự nhận là người Hồi giáo, 3% tự nhận là tín đồ Tin Lành, 1% tự nhận là tín đồ Phật giáo, và 1% tự nhận là người Do Thái. Trong khi đó, một ước tính độc lập do nhà khoa học chính trị Pierre Bréchon tiến hành vào năm 2009 kết luận rằng tỷ lệ tín đồ Công giáo giảm còn 42%, trong khi số người vô thần và bất khả tri tăng lên đến 50%.[266] Năm 2011, trong một cuộc thăm dò của IFOP, 65% cư dân Pháp tự nhận là tín đồ Cơ Đốc giáo, và 25% không gắn bó với tôn giáo nào.[267] Theo thăm dò Eurobarometer vào năm 2012, Cơ Đốc giáo là tôn giáo lớn nhất tại Pháp với khoảng 60% công dân.[268] Pháp cũng là quốc gia có số dân theo đạo Công giáo lớn thứ hai châu Âu sau Ý với 44 triệu tín hữu.

Các ước tính về số người Hồi giáo tại Pháp rất độc lạ. Năm 2003, Bộ Nội vụ Pháp ước tính tổng số người có xuất thân Hồi giáo là 5-6 triệu người ( 8 – 10 % ). [ 269 ] [ 270 ] Theo Pewforum, ” Tại Pháp, yêu cầu năm 2004 về lệnh cấm mang những biểu trưng tôn giáo trong trường học cho rằng nó bảo vệ những bé gái Hồi giáo khỏi bị ép mang khăn trùm đầu, tuy nhiên luật cũng hạn chế những người muốn mang khăn trùm đầu – hoặc bất kể biểu trưng tôn giáo ” dễ nhận ra ” náo khác, gồm có những chữ thập Cơ Đốc giáo cỡ lớn và khăn xếp của người Sikh – để biểu lộ tín ngưỡng của họ. ” [ 271 ] Cộng đồng Do Thái tại Pháp ước tính có khoảng chừng 600.000 người, là hội đồng Do Thái lớn thứ ba trên quốc tế sau những hội đồng tại Israel và Hoa Kỳ .

Theo nguyên tắc laïcité, pháp luật cấm chỉ công nhận bất kỳ quyền lợi cụ thể nào cho một cộng đồng tôn giáo (ngoại trừ các quy chế di sản như cho giáo sĩ quân đội và pháp luật địa phương tại Alsace-Moselle). Luật công nhận các tổ chức tôn giáo, theo tiêu chuẩn pháp lý chính thức mà không đề cập đến thuyết lý tôn giáo. Đổi lại, các tổ chức tôn giáo được mong đợi kiềm chế can thiệp vào quá trình lập chính sách.[272] Các tổ chức nhất định như Khoa Luận giáo, Gia đình Quốc tế, Giáo hội Thống nhất, hay Thánh điện Thái dương được xem là giáo phái (secte trong tiếng Pháp),[273] và do đó không có vị thế tương tự như các tôn giáo được công nhận tại Pháp. Secte được cho là thuật ngữ có ý nghĩa xấu tại Pháp.[274]

Hệ thống y tế Pháp mang tính toàn dân, phần nhiều được hỗ trợ vốn từ bảo hiểm y tế quốc dân của cơ quan chính phủ. Trong nhìn nhận năm 2000 về những mạng lưới hệ thống y tế quốc tế, Tổ chức Y tế Thế giới nhận xét rằng Pháp phân phối dịch vụ ” gần với y tế toàn thể nhất ” trên quốc tế. [ 276 ] Tổ chức Y tế Thế giới xếp mạng lưới hệ thống y tế của Pháp ở hạng nhất quốc tế vào năm 1997. [ 277 ] [ 278 ] Năm 2011, Pháp chi 11,6 % GDP cho y tế, tức trung bình 4.086 USD cho mỗi cá thể, [ 279 ] số lượng này cao hơn nhiều so với tiêu tốn trung bình của những vương quốc châu Âu tuy nhiên thấp hơn của Hoa Kỳ. Khoảng 77 % ngân sách y tế được chi trả bởi những cơ quan do chính phủ nước nhà hỗ trợ vốn. [ 280 ]Chăm sóc y tế thường là không lấy phí cho người dân bị mắc những bệnh mạn tính như ung thư, AIDS hay xơ nang. Bình quân tuổi thọ dự trù khi sinh là 78 năm so với phái mạnh và 85 năm so với phái đẹp, thuộc hàng cao nhất trong Liên minh châu Âu. [ 281 ] Pháp có 3,22 bác sĩ trên 1000 dân cư, [ 282 ] và tiêu tốn y tế trung bình đầu người là 4.719 USD vào năm 2008. [ 283 ] Tính đến năm 2007, khoảng chừng 140.000 dân cư ( 0,4 % ) Pháp sống cùng với HIV / AIDS. [ 91 ]Dù người Pháp có tiếng là thuộc hàng thanh mảnh nhất trong những vương quốc tăng trưởng, [ 284 ] [ 285 ] [ 286 ] [ 287 ] tuy nhiên Pháp cũng phải đối lập với thực trạng béo phì ngày càng tăng và gần đây đã trở thành bệnh dịch, hầu hết là do biến hóa thói quen nhà hàng của người Pháp từ nhà hàng siêu thị Pháp truyền thống lịch sử có lợi cho sức khoẻ sang ” thức ăn rác ” có hại cho sức khoẻ. [ 284 ] [ 285 ] [ 288 ] Tỷ lệ béo phì tại Pháp vẫn thấp xa so với tỷ suất của Hoa Kỳ, và vẫn thấp nhất châu Âu. [ 287 ] [ 288 ] Nhà cầm quyền nay nhìn nhận béo phì là một trong những yếu tố y tế công cộng chính [ 289 ] và chiến đấu kinh khủng với nó. Tỷ lệ trẻ nhỏ béo phì đang chậm lại tại Pháp, trong khi liên tục tăng lên tại những vương quốc khác. [ 290 ]
Năm 1802, Napoléon lập ra lycée ( trung học phổ thông ). [ 291 ] Tuy thế, Jules Ferry được cho là cha đẻ của trường học tân tiến tại Pháp, có đặc thù là không tính tiền, thế tục và bắt buộc cho đến năm 13 tuổi kể từ 1882 [ 292 ] ( lúc bấy giờ giáo dục nghĩa vụ và trách nhiệm tại Pháp lê dài cho đến tuổi 16 [ 293 ] ) .

Hiện nay, hệ thống trường học tại Pháp mang tính tập trung, và gồm có ba cấp là giáo dục tiểu học, giáo dục trung học, và giáo dục bậc đại học. Chương trình đánh giá học sinh quốc tế (PISA) hợp tác với OECD xếp hạng giáo dục Pháp có thành tích thứ 25 thế giới vào năm 2006, không cao hơn hoặc thấp hơn đáng kể mức trung bình của OECD.[294] Giáo dục tiểu học và trung học chủ yếu là trong các trường học công lập, do Bộ Giáo dục Quốc dân điều hành. Tại Pháp, giáo dục là bắt buộc từ 6-16 tuổi, và trường học công lập có đặc điểm thế tục và miễn phí. Đào tạo và trả lương cho giáo viên và chương trình giảng dạy là trách nhiệm của nhà nước trung ương, song quản lý các trường tiểu học và trung học do nhà cầm quyền địa phương giám sát. Giáo dục tiểu học gồm hai giai đoạn, trường nhà trẻ (école maternelle) và trường cơ bản (école élémentaire). Trường nhà trẻ nhắm mục tiêu kích thích trí tuệ của trẻ em và thúc đẩy xã hội hoá của chúng và phát triển hiểu biết cơ bản về ngôn ngữ và số đếm. Khoảng tuổi thứ sáu, trẻ chuyển sang trường cơ bản, với các mục tiêu chủ yếu là học viết, tính toán và bổn phận công dân. Giáo dục trung học cũng gồm hai giai đoạn, giai đoạn đầu được tiến hành thông qua các collège và kết quả là đạt chứng chỉ quốc gia (Diplôme national du brevet). Giai đoạn hai được tiến hành trong các lycée và kết thúc là kỳ khảo thí quốc gia để đỗ bằng tú tài (baccalauréat, về nghề nghiệp, kỹ thuật hoặc tổng quan) hoặc chứng chỉ năng lực nghề nghiệp (certificat d’aptitude professionelle).

Giáo dục bậc đại học được chia thành các đại học công lập và các Grande école danh giá có tuyển chọn như Sciences Po Paris về nghiên cứu chính trị, HEC Paris về kinh tế, Polytechnique và Mines ParisTech đào tạo các kỹ sư chất lượng cao, hay Trường Quốc gia Hành chính Pháp về sự nghiệp và Grands Corps của nhà nước. Các Grandes école bị chỉ trích do cáo buộc về chủ nghĩa tinh hoa;[295] họ đào tạo ra nhiều người nếu không muốn nói là hầu hết các công chức, CEO và chính trị gia cấp cao của Pháp. Do giáo dục bậc đại học được nhà nước tài trợ nên chi phí rất thấp, học phí là từ €150 đến €700 tuỳ trường đại học và mức độ giáo dục khác nhau (cử nhân, thạc sĩ, tiến sĩ). Một người có thể đạt bằng thạc sĩ (trong 5 năm) với chỉ khoảng €750–3.500. Học phí tại các trường kỹ thuật công lập tương đương với đại học, dù cao hơn một chút (khoảng €700). Tuy nhiên, học phí có thể lên đến €7000 một năm trong các trường kỹ thuật tư thục, còn các trường kinh doanh tư hữu hoặc bán tư hữu có học phí lên đến €15.000 mỗi năm. Bảo hiểm y tế cho sinh viên miễn phí cho đến tuổi 20.

Pháp từng là một TT tăng trưởng văn hoá phương Tây trong nhiều thế kỷ. Nhiều nghệ sĩ Pháp nằm vào hàng có khét tiếng nhất trong thời kỳ của họ, và Pháp vẫn được quốc tế công nhận về truyền thống cuội nguồn văn hoá nhiều mẫu mã. Các chính sách chính trị tiếp nối nhau đã luôn thôi thúc phát minh sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ, và việc lập Bộ Văn hoá vào năm 1959 giúp bảo tồn di sản văn hoá của vương quốc, và khiến chúng có giá trị so với công chúng. Bộ Văn hoá luôn hoạt động giải trí tích cực, có trợ cấp cho những nghệ sĩ, thực thi văn hoá Pháp trên quốc tế, tương hỗ những liên hoan và sự kiện văn hoá, bảo vệ những khu công trình kỷ niệm lịch sử dân tộc. nhà nước Pháp cũng thành công xuất sắc trong duy trì ngoại lệ văn hoá ( trong đàm phán những hiệp định ) nhằm mục đích bảo vệ những loại sản phẩm nghe nhìn trong nước .Pháp tiếp đón lượng hành khách phần đông nhất quốc tế mỗi năm, phần đông là nhờ có nhiều cơ sở văn hoá và khu công trình kiến trúc lịch sử trải khắp chủ quyền lãnh thổ. Pháp có khoảng chừng 1.200 kho lưu trữ bảo tàng, nghênh tiếp trên 50 triệu khách mỗi năm. [ 296 ] Các khu vực văn hoá quan trọng nhất do cơ quan chính phủ quản lý, ví dụ điển hình như trải qua cơ quan công cộng Trung tâm Công trình kỷ niệm Quốc gia ( CMN ), là nơi chịu nghĩa vụ và trách nhiệm so với khoảng chừng 85 khu công trình kỷ niệm lịch sử vẻ vang cấp vương quốc .

43.180 công trình kiến trúc được bảo vệ với danh nghĩa là công trình kỷ niệm lịch sử, bao gồm chủ yếu là dinh thự (nhiều khi là các toà thành, hay châteaux trong tiếng Pháp) và các công trình tôn giáo (nhà thờ chính toà, vương cung thánh đường, nhà thờ), song cũng có các tượng, đài kỷ niệm và khu vườn. UNESCO công nhận 43 địa điểm tại Pháp là di sản thế giới cho đến năm 2017.[297]

Mỹ thuật Pháp vào thời Phục Hưng chịu tác động ảnh hưởng rất lớn từ mỹ thuật Flanders và mỹ thuật Ý. Jean Fouquet là họa sỹ nổi tiếng nhất tại Pháp thời Trung cổ, ông được cho là người tiên phong đến Ý và thưởng thức sơ kỳ Phục Hưng. Trường phái Fontainebleau của mỹ thuật Phục Hưng được truyền cảm hứng trực tiếp từ những họa sỹ Ý như Primaticcio và Rosso Fiorentino, hai người này đều thao tác tại Pháp. Hai trong số những họa sỹ Pháp nổi tiếng nhất vào thời kỳ Baroque là Nicolas Poussin và Claude Lorrain, họ sống tại Ý. Thế kỷ XVII là quá trình hội họa Pháp trở nên xuất sắc và cá tính hoá trải qua chủ nghĩa tầm cỡ. Thừa tướng của Louis XIV là Jean-Baptiste Colbert xây dựng Viện hàn lâm Hoàng gia về Hội họa và Điêu khắc vào năm 1648 để bảo lãnh những nghệ sĩ này, và đến năm 1666 ông cho lập Viện hàn lâm Pháp tại Roma để có quan hệ trực tiếp với những họa sỹ Ý .
Các họa sỹ Pháp tăng trưởng phong thái rococo trong thế kỷ XVIII, với tư cách là một sự mô phỏng mật thiết hơn về phong thái baroque cũ, tác phẩm của những họa sỹ được triều đình tương hỗ là Antoine Watteau, François Boucher và Jean-Honoré Fragonard có tính nổi bật nhất trong nước. Cách mạng Pháp tạo ra đổi khác rất lớn, như Napoléon chuộng những họa sỹ theo phong thái tân cổ xưa như Jacques-Louis David và Viện hàn lâm Mỹ thuật có tác động ảnh hưởng lớn đã định ra một phong thái gọi là chủ nghĩa học viện chuyên nghành. Vào lúc này, Pháp đã trở thành một TT của phát minh sáng tạo nghệ thuật và thẩm mỹ, trong nửa đầu thế kỷ có hai trào lưu tiếp nối nhau chi phối mỹ thuật Pháp là chủ nghĩa lãng mạn với Théodore Géricault và Eugène Delacroix, và chủ nghĩa hiện thực với Camille Corot, Gustave Courbet và Jean-François Millet, phong thái hiện thực sau cuối tiến hoá thành chủ nghĩa tự nhiên .Trong nửa cuối thế kỷ XIX, ảnh hưởng tác động của Pháp so với hội họa quốc tế trở nên quan trọng hơn, với sự tăng trưởng của những phong thái hội họa mới như phe phái ấn tượng và phe phái tượng trưng. Các họa sỹ ấn tượng nổi tiếng nhất trong tiến trình này là Camille Pissarro, Édouard Manet, Edgar Degas, Claude Monet và Auguste Renoir. [ 298 ] Thế hệ thứ nhì những họa sỹ theo phong thái ấn tượng có Paul Cézanne, Paul Gauguin, Toulouse-Lautrec và Georges Seurat, họ cũng ở thế tiên phong về tiến triển mỹ thuật, [ 299 ] cùng với những họa sỹ theo phe phái dã thú là Henri Matisse, André Derain và Maurice de Vlaminck. [ 300 ] [ 301 ] Lúc khởi đầu thế kỷ XX, xu thế lập thể được tăng trưởng bởi Georges Braque và một họa sỹ người Tây Ban Nha sống tại Paris là Pablo Picasso. Một số họa sỹ quốc tế khác cũng định cư hoặc thao tác tại khu vực Paris là Vincent van Gogh, Marc Chagall, Amedeo Modigliani và Wassily Kandinsky .Nhiều kho lưu trữ bảo tàng tại Pháp trọn vẹn hoặc có một phần dành cho những tác phẩm điêu khắc và hội họa. Một bộ sưu tập khổng lồ về những siêu phẩm cũ được tạo ra từ thế kỷ XVIII trở lại trước được tọa lạc trong Bảo tàng Louvre thuộc chiếm hữu nhà nước, như Mona Lisa. Trong khi Cung điện Louvre từ lâu đã là một kho lưu trữ bảo tàng, thì Bảo tàng Orsay được khánh thành từ năm 1986 tại một ga đường tàu cũ trong cuộc tái tổ chức triển khai quy mô lớn những bộ sưu tập nghệ thuật và thẩm mỹ vương quốc, nhằm mục đích tập hợp những bức hoạ của Pháp từ nửa sau thế kỷ XIX ( hầu hết là những trào lưu ấn tượng và dã thú ). [ 302 ] [ 303 ] Các tác phẩm văn minh được tọa lạc tại Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Quốc gia, từ năm 1976 nó được chuyển về Trung tâm Georges Pompidou. Ba kho lưu trữ bảo tàng thuộc chiếm hữu nhà nước này tiếp đón gần 17 triệu khách mỗi năm. [ 304 ] Các kho lưu trữ bảo tàng vương quốc khác lưu giữ những tác phẩm hội họa phải kể đến Grand Palais, ngoài những còn nhiều kho lưu trữ bảo tàng thuộc chiếm hữu của những thành phố, có nhiều khách nhất là Bảo tàng Nghệ thuật tân tiến thành phố Paris với những tác phẩm đương đại. [ 304 ] Bên ngoài Paris, hàng loạt những thành phố lớn đều có một kho lưu trữ bảo tàng mỹ thuật với một khu vực dành cho hội họa châu Âu và Pháp. Một số bộ sưu tập tốt nhất nằm tại Montsoreau, Lyon, Lille, Rouen, Dijon, Rennes và Grenoble .
Nhà thờ Sainte-Chapelle tiêu biểu vượt trội cho tác động ảnh hưởng của Pháp lên kiến trúc tôn giáo .Vào thời Trung Cổ, những quý tộc phong kiến thiết kế xây dựng nhiều toà thành bền vững và kiên cố nhằm mục đích bộc lộ quyền lực tối cao của họ. Một số tòa thành vẫn còn sống sót như Chinon, Angers, Vincennes hay những toà thành Cathar. Trong thời kỳ này, Pháp sử dụng kiến trúc Roman giống như hầu khắp Tây Âu. Một vài ví dụ có ý nghĩa nhất về nhà thời thánh kiểu Roman tại Pháp là Vương cung thánh đường Saint Sernin tại Toulouse, là nhà thời thánh kiểu Roman lớn nhất tại châu Âu, [ 305 ] và phần còn lại của Tu viện Cluny .

Kiến trúc Gothic ban đầu có tên là Opus Francigenum tức “công trình kiểu Pháp”,[306] được tạo ra tại Île-de-France và là phong cách kiến trúc Pháp đầu tiên được phỏng theo trên toàn châu Âu.[307] Miền bắc của Pháp có một số nhà thờ chính toà và vương cung thánh đường Gothic quan trọng nhất, đầu tiên phải kể đến Vương cung thánh đường Thánh Denis (từng là nghĩa địa hoàng gia); và các nhà thờ chính toà như Đức Bà Chartres và Đức Bà Amiens. Các quốc vương đăng cơ tại một nhà thờ Gothic quan trọng khác là Đức Bà Reims.[308] Ngoài nhà thờ, kiến trúc Gothic còn từng được sử dụng tại nhiều địa điểm tôn giáo, quan trọng nhất là Cung điện của Giáo hoàng tại Avignon. Thắng lợi chung cuộc trong Chiến tranh Trăm năm đánh dấu một giai đoạn quan trọng trong tiến triển của kiến trúc Pháp. Đây là thời kỳ của Phục Hưng Pháp và một số nghệ sĩ từ Ý được mời đến triều đình Pháp, nhiều cung điện được xây dựng tại thung lũng Loire, như các toà thành dinh thự Château de Chambord, Château de Chenonceau hay Château d’Amboise.

Opéra Garnier tại Paris là một biểu trưng của phong cách Đệ Nhị Cộng hoàSau thời Phục Hưng và kết thúc thời Trung cổ, kiến trúc Baroque thay thế sửa chữa phong thái Gothic truyền thống cuội nguồn. Tuy nhiên, tại Pháp kiến trúc Baroque đạt được thành công xuất sắc lớn hơn trong khoanh vùng phạm vi thế tục thay vì tôn giáo. [ 309 ] Trong khoanh vùng phạm vi thế tục, Cung điện Versailles mang nhiều đặc thù baroque. Jules Hardouin Mansart là người phong cách thiết kế phần lan rộng ra của Cung điện Versailles, ông là một trong những kiến trúc sư Pháp có ảnh hưởng tác động nhất trong quá trình baroque ; ông nổi tiếng vì mái vòm tại Điện Invalides. [ 310 ] Một số trong những kiến trúc baroque cấp tỉnh ấn tượng nhất nằm ở những nơi khi đó chưa thuộc Pháp, như Place Stanislas tại Nancy. Về mặt kiến trúc quân sự chiến lược, Vauban phong cách thiết kế một số ít thành trì vào hàng có hiệu suất cao nhất tại châu Âu, và trở thành một kiến trúc sư quân sự chiến lược có ảnh hưởng tác động ; do đó, những khu công trình của ông được mô phỏng khắp châu Âu, châu Mỹ, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. [ 311 ] [ 312 ]
[313] và là một biểu trưng của cả Paris lẫn nước Pháp.Tháp Eiffel là khu công trình kỷ niệm có bán vé được du lịch thăm quan nhiều nhất quốc tế, và là một biểu trưng của cả Paris lẫn nước Pháp .Sau Cách mạng Pháp, những người Cộng hoà chuộng kiến trúc tân cổ xưa, tuy nhiên phong thái này được đưa đến Pháp từ trước cách mạng với những khu công trình như Điện Panthéon hay Toà thị chính Toulouse. Khải Hoàn Môn và Nhà thờ Madeleine được xây vào thời Đệ Nhất Đế quốc, chúng là đại diện thay mặt tiêu biểu vượt trội nhất cho phong thái kiến trúc Đế quốc. [ 314 ] Dưới thời Napoléon III, phát sinh một làn sóng mới về đô thị hoá và kiến trúc ; những khu công trình phung phí như Palais Garnier kiểu tân baroque được thiết kế xây dựng. Quy hoạch đô thị vào đương thời rất có tổ chức triển khai và khắc nghiệt ; ví dụ điển hình như những tái tạo Paris của Haussmann. Kiến trúc liên hệ với tiến trình này có tên là Đệ Nhị Đế quốc. Khi đó, diễn ra một trào lưu Phục hồi Gothic mạnh trên khắp châu Âu cũng như tại Pháp ; kiến trúc sư có liên hệ là Eugène Viollet-le-Duc. Vào cuối thế kỷ XIX, Gustave Eiffel phong cách thiết kế nhiều cầu như Garabit, và là một trong những nhà phong cách thiết kế cầu có ảnh hưởng tác động nhất vào đương thời, tuy nhiên ông được nhớ đến nhiều nhất với Tháp Eiffel .Sang thế kỷ XX, kiến trúc sư người Thuỵ Sĩ-Pháp Le Corbusier phong cách thiết kế 1 số ít khu công trình tại Pháp. Gần đây hơn, những kiến trúc sư Pháp tích hợp những phong thái kiến trúc văn minh lẫn cổ xưa. Kim tự tháp kính Louvre là một minh hoạ cho kiến trúc tân tiến được đặt thêm vào một toà nhà cổ hơn. Các toà nhà khó khăn nhất trong việc tích hợp trong những thành phố Pháp là những toà nhà chọc trời, do hoàn toàn có thể thấy chúng từ xa. Chẳng hạn, từ năm 1977 những toà nhà mới tại Paris phải có chiều cao dưới 37 m. [ 315 ] Khu kinh tế tài chính lớn nhất của Pháp là La Défense nằm ngoài giới hành chính của Paris, tại đây có nhiều toà nhà chọc trời. [ 316 ] Các khu công trình lớn khác gặp thử thách để tích hợp với môi trường tự nhiên xung quanh là những cây cầu lớn ; ví dụ điển hình như Cầu cạn Millau. Một số kiến trúc sư tân tiến nổi tiếng của Pháp là Jean Nouvel, Dominique Perrault, Christian de Portzamparc hay Paul Andreu .

Văn học Pháp sơ khởi có niên đại từ thời Trung cổ, khi lãnh thổ Pháp hiện nay chưa có một ngôn ngữ thống nhất. Tồn tại một số ngôn ngữ và phương ngữ, và các nhà văn sử dụng chính tả và ngữ pháp của riêng họ. Một số tác giả của các văn bản thời Trung cổ tại Pháp vẫn chưa được biết tên, chẳng hạn như Tristan và Iseult hay Lancelot-Grail. Các tác giả đã biết tên phải kể đến như Chrétien de Troyes và Công tước Guillaume IX của Aquitaine, là người viết bằng tiếng Occitan. Nhiều thơ và văn xuôi Pháp thời Trung cổ lấy cảm hứng từ các truyền thuyết Pháp, như Trường ca Roland và các sử thi Chanson de geste. Roman de Renart do Perrout de Saint Cloude viết vào năm 1175, kể về chuyện nhân vật Trung cổ Reynard (‘cáo’) và là một ví dụ khác về văn chương Pháp thời ban đầu.

Một nhà văn quan trọng trong thế kỷ XVI là François Rabelais, tiểu thuyết Gargantua và Pantagruel của ông vẫn nổi tiếng và được đánh giá cao cho đến nay. Michel de Montaigne là nhân vật lớn khác của văn học Pháp trong thế kỷ này, tác phẩm nổi tiếng nhất của ông là Essais, tạo ra thể loại văn học tiểu luận.[317] Thơ Pháp trong thế kỷ XVI có đại biểu là Pierre de Ronsard và Joachim du Bellay, cả hai lập ra phong trào văn học La Pléiade. Sang thế kỷ XVII, Madame de La Fayette cho xuất bản La Princesse de Clèves ẩn danh, tiểu thuyết này được cho là một trong các tiểu thuyết tâm lý đầu tiên của mọi thời đại.[318] Jean de La Fontaine là một trong các nhà văn ngụ ngôn nổi tiếng nhất trong thời kỳ này, ông viết hàng trăm truyện ngụ ngôn, chẳng hạn như Kiến và Châu chấu. Các thế hệ học sinh Pháp được học truyện ngụ ngôn của ông, nó được cho là giúp dạy sự thông thái và ý thức chung cho người trẻ. Một số đoạn thơ của ông đi vào ngôn ngữ đại chúng để trở thành tục ngữ.[319]

[320]Victor Hugo là một trong các tiểu thuyết gia và thi nhân Pháp nổi tiếng nhất, và có khi được đánh giá là nhà văn Pháp vĩ đại nhất mọi thời đại.

Jean Racine nắm vững lạ thường thể thơ alexandrine và tiếng Pháp, và được tán dương trong nhiều thế kỷ, ông sáng tác các vở kịch như Phèdre hay Britannicus. Ông cùng với Pierre Corneille và Molière được cho là ba nhà soạn kịch vĩ đại của thời đại hoàng kim tại Pháp. Molière dường như là một trong các bậc thầy vĩ đại nhất về hài kịch của văn học phương Tây,[321] ông viết hàng chục vở kịch, như Le Misanthrope, L’Avare, Le Malade imaginaire và Le Bourgeois Gentilhomme. Các vở kịch của ông nổi tiếng khắp thế giới đến mức tiếng Pháp đôi khi được gọi là “ngôn ngữ của Molière”,[322].

Văn học Pháp phát triển hưng thịnh hơn nữa trong thế kỷ XVIII và XIX. Các tác phẩm nổi tiếng nhất của Denis Diderot là Jacques le fataliste và Le Neveu de Rameau. Tuy nhiên, ông nổi tiếng trong vai trò là người biên tập chính của Encyclopédie, đại bách khoa toàn thư này có mục tiêu là tập hợp toàn bộ kiến thức trong thế kỷ của ông và trình bày nó cho nhân dân nhằm chống lại sự thiếu hiểu biết và chính sách ngu dân. Cũng trong thế kỷ này, Charles Perrault có nhiều tác phẩm nổi tiếng thuộc thể loại truyện cổ tích cho thiếu nhi như Mèo đi hia, Cô bé Lọ Lem, Người đẹp ngủ trong rừng và Lão Râu Xanh. Vào lúc khởi đầu thế kỷ XIX, thơ tượng trưng là một phong trào quan trọng trong văn học Pháp, với các nhà thơ như Charles Baudelaire, Paul Verlaine và Stéphane Mallarmé.[323]

Victor Hugo đôi khi được nhìn nhận là “nhà văn Pháp vĩ đại nhất mọi thời đại”[320] vì vượt trội trong toàn bộ các thể loại văn chương. Lời tựa của vở kịch Cromwell được cho là bản tuyên ngôn của phong trào lãng mạn. Les Contemplations và La Légende des siècles được cho là “kiệt tác thơ”,[324] Thơ của Hugo được so sánh với thơ của Shakespeare, Dante và Homère.[324] Tiểu thuyết Những người khốn khổ của ông được nhìn nhận rộng rãi là một trong các tiểu thuyết vĩ đại nhất mọi thời đại[325] và Nhà thờ Đức Bà Paris vẫn còn rất được ưa thích. Các tác giả lớn khác trong thế kỷ XIX gồm có Alexandre Dumas (Ba chàng lính ngự lâm và Bá tước Monte Cristo), Jules Verne (Hai vạn dặm dưới đáy biển), Émile Zola (Les Rougon-Macquart), Honoré de Balzac (Tấn trò đời), Guy de Maupassant, Théophile Gautier và Stendhal (Đỏ và đen, Tu viện thành Parme), tác phẩm của họ thuộc vào hàng nổi tiếng nhất tại Pháp và thế giới.

Giải Goncourt là một giải thưởng văn học Pháp, được trao lần đầu vào năm 1903.[326] Các nhà văn quan trọng trong thế kỷ XX gồm có Marcel Proust, Louis-Ferdinand Céline, Albert Camus và Jean-Paul Sartre. Antoine de Saint-Exupéry viết Hoàng tử bé, tác phẩm vẫn được trẻ em và người lớn khắp thế giới ưa thích trong nhiều thập kỷ.[327] Tính đến năm 2014, Pháp có lượng tác giả đạt được giải Nobel Văn học nhiều hơn bất kỳ quốc gia nào khác.[328] Người đầu tiên đạt giải Nobel Văn học là một tác giả Pháp, nhà văn Pháp gần đây đạt giải Nobel Văn học là Patrick Modiano vào năm 2014.[328]

Chi phối triết học Trung cổ là triết học kinh viện, tình trạng này kéo dài cho đến khi chủ nghĩa nhân văn nổi lên vào thời Phục Hưng. Triết học hiện đại bắt đầu tại Pháp trong thế kỷ XVII với các triết gia như René Descartes, Blaise Pascal và Nicolas Malebranche. Descartes hồi sinh triết học phương Tây vốn suy thoái sau thời Hy Lạp và La Mã.[329] Suy ngẫm về Triết học Tiên khởi của ông thay đổi khách thể chính của tư tưởng triết học và nêu lên một số vấn đề căn bản nhất cho một số người nước ngoài như Spinoza, Leibniz, Hume, Berkeley và Kant.

Các triết gia Pháp sản sinh một số tác phẩm chính trị vào hàng quan trọng nhất trong Thời kỳ Khai sáng. Trong Tinh thần pháp luật, Montesquieu nêu lên lý thuyết về nguyên tắc phân chia quyền lực, là điều được thi hành trong toàn bộ các chế độ dân chủ tự do, sau khi được áp dụng lần đầu tại Hoa Kỳ. Trong Khế ước xã hội, Jean-Jacques Rousseau công khai chỉ trích các chế độ quân chủ thần quyền tại châu Âu và khẳng định mạnh mẽ nguyên tắc chủ quyền thuộc về nhân dân. Voltaire trở thành hiện thân của Thời kỳ Khai sáng với những biện hộ về tự do dân sự như quyền xét xử tự do và tự do tôn giáo.

Tư tưởng tại Pháp trong thế kỷ XIX đặt tiềm năng vào phản ứng trước náo động xã hội sau Cách mạng Pháp. Các triết gia duy lý như Victor Cousin và Auguste Comte, người lôi kéo một học thuyết xã hội mới, bị phản đối bởi những nhà tư tưởng phản động như Joseph de Maistre, Louis de Bonald và Félicité Robert de Lamennais, họ đổ lỗi cho những người duy lý bác bỏ trật tự truyền thống lịch sử. De Maistre cùng với triết gia người Anh Edmund Burke được cho là những người sáng lập chủ nghĩa bảo thủ châu Âu, trong khi Comte được cho là người xây dựng chủ nghĩa thực chứng, luận thuyết này được Émile Durkheim định nghĩa lại để làm cơ sở cho điều tra và nghiên cứu xã hội .Trong thế kỷ XX, một phần để phản ứng trước điều được cho là thái quá của chủ nghĩa thực chứng, thuyết duy tâm Pháp tăng trưởng mạnh với những nhà tư tưởng như Henri Bergson và nó ảnh hưởng tác động đến chủ nghĩa thực dụng Hoa Kỳ và phiên bản của Whitehead về triết học quy trình. Trong khi đó, tri thức luận Pháp trở thành một phe phái tư tưởng điển hình nổi bật với Jules Henri Poincaré, Gaston Bachelard, Jean Cavaillès và Jules Vuillemin. Ảnh hưởng từ hiện tượng kỳ lạ học và chủ nghĩa hiện sinh từ Đức, triết học của Jean-Paul Sartre có được tác động ảnh hưởng mạnh sau Chiến tranh quốc tế thứ hai, và Pháp đến cuối thế kỷ XX trở thành cái nôi của triết học hậu hiện đại với Jean-François Lyotard, Jean Baudrillard, Jacques Derrida và Michel Foucault .
[330]Serge Gainsbourg là một trong các nhạc sĩ đại chúng có ảnh hưởng nhất thế giới.Pháp có lịch sử vẻ vang âm nhạc lâu bền hơn và phong phú, trải qua một quy trình tiến độ hoàng kim trong thế kỷ XVII nhờ bảo trợ của Louis XIV, vị quốc vương này đưa một số ít nhạc sĩ và nhà soạn nhạc năng lực vào thao tác trong triều đình. Các nhà soạn nhạc nổi danh nhất trong quy trình tiến độ này gồm có Marc-Antoine Charpentier, François Couperin, Michel-Richard Delalande, Jean-Baptiste Lully và Marin Marais, họ đều là người của triều đình. Sau khi Louis XIV mất, phát minh sáng tạo âm nhạc của Pháp mất đi động lực, tuy nhiên đến thế kỷ sau đó âm nhạc của Jean-Philippe Rameau đạt được thanh thế đáng kể, và thời nay ông vẫn là một trong những nhà soạn nhạc Pháp nổi tiếng nhất. Rameau trở thành nhà soạn nhạc chiếm lợi thế của opera Pháp và là nhà soạn nhạc Pháp số 1 về đàn clavecin. [ 331 ]

Các nhà soạn nhạc Pháp có vai trò quan trọng trong âm nhạc thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, tức vào giai đoạn âm nhạc lãng mạn. Âm nhạc lãng mạn nhấn mạnh dâng hiến cho thiên nhiên, đam mê với quá khứ và siêu nhiên, khám phá những âm thanh bất thường, kỳ lạ và gây ngạc nhiên, và tập trung vào bản sắc dân tộc. Giai đoạn này cũng là một thời hoàng kim của opera. Các nhà soạn nhạc Pháp trong giai đoạn lãng mạn gồm có Hector Berlioz (Symphonie fantastique), Georges Bizet (Carmen trở thành một trong các opera phổ biến và trình diễn thường xuyên nhất), Gabriel Fauré (Pavane, Requiem và các khúc cảnh đêm), Charles Gounod (Ave Maria và opera Faust), Jacques Offenbach (có 100 operetta trong thập niên 1850–1870 và opera chưa hoàn thành Những câu chuyện của Hoffmann), Édouard Lalo (Symphonie espagnole cho đàn violin và dàn nhạc cùng Cello Concerto trong cung Rê thứ), Jules Massenet (có hơn 30 opera, được trình diễn thường xuyên nhất là Manon (1884) và Werther (1892)) và Camille Saint-Saëns (Lễ hội muông thú, Vũ điệu thần chết, Samson và Delilah (Opera), Introduction and Rondo Capriccioso và Giao hưởng số 3).

Érik Satie là một thành viên chủ chốt của phái tiên phong Paris đầu thế kỷ XX, nổi tiếng với Gymnopédies. Các tác phẩm được biết đến nhiều nhất của Francis Poulenc là tổ khúc piano Trois mouvements perpétuels (1919), ba lê Les biches (1923), Concert champêtre (1928) cho đàn clavecin và dàn nhạc, opera Dialogues des Carmélites (1957), và Gloria (1959) cho giọng nữ cao, hợp xướng và dàn nhạc. Maurice Ravel và Claude Debussy là những nhân vật nổi bật nhất có liên hệ đến âm nhạc ấn tượng. Debussy nằm trong số các nhà soạn nhạc có ảnh hưởng nhất vào cuối thế kỷ XIX và đầu thế kỷ XX, và việc ông sử dụng thang âm phi truyền thống và nửa cung có ảnh hưởng đến nhiều nhà soạn nhạc sau này.[332] Âm nhạc của Debussy được chú ý do nội dung giác quan và thường sử dụng âm nhạc phi giọng điệu. Hai nhà soạn nhạc sáng tạo ra các thể thức âm nhạc mới[333][334][335][336] và âm thanh mới. Các tác phẩm piano của Ravel như Jeux d’eau, Miroirs, Le tombeau de Couperin và Gaspard de la nuit yêu cầu trình độ cao đáng kể. Sự tinh thông của ông về phối dàn nhạc được minh chứng trong Rapsodie espagnole, Daphnis et Chloé, bản cải biên của ông về Bức tranh tại hội Triển lãm của Modest Mussorgsky và tác phẩm Boléro (1928) dành cho dàn nhạc.

Gần đây hơn, vào giữa thế kỷ XX, Maurice Ohana, Pierre Schaeffer và Pierre Boulez góp thêm phần vào sự tăng trưởng của âm nhạc cổ xưa đương đại. [ 337 ]

Âm nhạc Pháp về sau đi theo xu hướng nổi lên nhanh chóng của nhạc pop và rock vào giữa thế kỷ XX. Mặc dù các tác phẩm bằng tiếng Anh được ưa thích trong nước, song âm nhạc đại chúng Pháp hay còn gọi là chanson française vẫn rất phổ biến. Trong số các nghệ sĩ Pháp quan trọng nhất của thế kỷ có Édith Piaf, Georges Brassens, Léo Ferré, Charles Aznavour và Serge Gainsbourg. Mặc dù Pháp có rất ít ban nhạc rock so với các quốc gia nói tiếng Anh,[338] song các ban nhạc như Noir Désir, Mano Negra, Niagara, Les Rita Mitsouko và gần đây hơn là Superbus, Phoenix và Gojira,[339] hay Shaka Ponk, được ưa thích trên toàn thế giới.

Các nghệ sĩ Pháp khác có sự nghiệp quốc tế được ưa thích phải kể đến những nữ ca sĩ Dalida, Mireille Mathieu, Mylène Farmer [ 339 ] và Nolwenn Leroy, [ 340 ] những người tiên phong về âm nhạc điện tử như Jean-Michel Jarre, Laurent Garnier và Bob Sinclar, sau đó là Martin Solveig và David Guetta. Trong những thập niên 1990 và 2000, những bộ đôi nhạc điện tử Daft Punk, Justice và Air cũng trở nên nổi tiếng quốc tế và góp phần cho nổi tiếng của nhạc điện tử trên quốc tế. [ 339 ] [ 341 ] [ 342 ]Trong số những sự kiện và thể chế âm nhạc hiện hành tại Pháp, nhiều khuôn khổ dành riêng cho âm nhạc cổ xưa và opera. Các thể chế có thanh thế nhất là Nhà hát opera vương quốc Paris thuộc chiếm hữu nhà nước ( có hai khu vực tại Palais Garnier và Opéra Bastille ), Nhà hát opera vương quốc Lyon, Nhà hát Châtelet tại Paris, Nhà hát Capitole tại Toulouse và Nhà hát lớn Bordeaux. Về những liên hoan âm nhạc, có 1 số ít sự kiện được tổ chức triển khai, thông dụng nhất là tiệc tùng nhạc rock Eurockéennes và Rock en Seine. Fête de la Musique được nhiều thành phố quốc tế phỏng theo, nó được chính phủ nước nhà Pháp tổ chức triển khai lần đầu vào năm 1982. [ 343 ] [ 344 ]

Pháp có liên kết lịch sử và mạnh mẽ với điện ảnh, hai anh em người Pháp là Auguste và Louis Lumière sáng tạo ra điện ảnh vào năm 1895.[348] Một vài phong trào điện ảnh quan trọng như Nouvelle Vague (làn sóng mới) trong thập niên 1950 và 1960 được khởi đầu tại Pháp. Pháp được chú ý do có một ngành công nghiệp làm phim đặc biệt mạnh, một phần là do được chính phủ Pháp bảo hộ.[349][cần cập nhật] Pháp vẫn đứng vào hàng đầu về sản xuất phim, vào năm 2006 họ sản xuất nhiều phim nhất châu Âu.[350] Pháp còn tổ chức Liên hoan phim Cannes, đây là một trong các liên hoan phim quan trọng và nổi tiếng nhất thế giới.[351][352]

Ngoài truyền thống cuội nguồn làm phim nhiệt tình và phát minh sáng tạo, Pháp cũng là một nơi tập hợp của giới nghệ sĩ trên khắp châu Âu và quốc tế. Nhờ đó, điện ảnh Pháp nhiều lúc gắn liền với điện ảnh ngoại bang. Các đạo diễn đến từ những vương quốc như Ba Lan, Argentina, Nga, Áo điển hình nổi bật trong hàng ngũ điện ảnh Pháp. Ngược lại, những đạo diễn Pháp cũng có sự nghiệp nhiều mẫu mã và có ảnh hưởng tác động tại quốc tế, như Luc Besson, Jacques Tourneur hay Francis Veber tại Hoa Kỳ .Mặc dù thị trường phim Pháp do Hollywood chi phối, tuy nhiên Pháp là vương quốc đặc biệt quan trọng trên quốc tế khi phim Mỹ chỉ chiếm 50 % thị trường lệch giá phim vào năm 2005, so với 77 % tại Đức và 69 % tại Nhật Bản. [ 353 ] Các phim Pháp chiếm 35 % tổng doanh thu phim tại Pháp trong cùng năm này, đây là mức cao nhất về lệch giá phim tại những vương quốc tăng trưởng ngoài Hoa Kỳ, so với 14 % tại Tây Ban Nha và 8 % tại Anh. [ 353 ] Vào năm 2013, Pháp đứng thứ nhì về xuất khẩu phim trên quốc tế chỉ sau Mỹ. [ 354 ]Pháp từng là TT văn hoá quốc tế trong nhiều thế kỷ, [ 251 ] tuy nhiên vị thế này đã bị Mỹ vượt qua. Sau đó, Pháp thực thi những bước tiến nhằm mục đích bảo vệ và thực thi văn hoá của mình, trở thành bên ủng hộ số 1 cho ngoại lệ văn hoá. [ 355 ] Pháp thành công xuất sắc trong việc thuyết phục hàng loạt những thành viên Liên minh châu Âu khước từ đưa văn hoá và mẫu sản phẩm nghe nhìn vào list khu vực tự do hoá của WTO vào năm 1993. [ 356 ] Quyết định này được xác nhận trong một cuộc bỏ phiếu của UNESCO vào năm 2005, và nguyên tắc ” ngoại lệ văn hoá ” giành thắng lợi áp đảo khi chỉ có Hoa Kỳ và Israel bỏ phiếu chống. [ 357 ]
Thời trang là một mẫu sản phẩm xuất khẩu công nghiệp và văn hoá quan trọng của Pháp kể từ thế kỷ XVII, và ” haute couture ” ( may đo hạng sang ) tân tiến bắt nguồn từ Paris trong thập niên 1860. Ngày nay, Paris cùng với Luân Đôn, Milano, và Thành Phố New York được cho là những Thành Phố Hà Nội thời trang của quốc tế, và Paris là quê nhà hoặc trụ sở của nhiều hãng thời trang số 1. Thuật ngữ Haute couture tại Pháp là một tên gọi được bảo hộ pháp lý, bảo vệ những tiêu chuẩn chất lượng nhất định .

Liên kết của Pháp với thời trang và phong cách (tiếng Pháp: la mode) có niên đại phần lớn là từ thời Louis XIV[358] khi các ngành xa xỉ phẩm tại Pháp ngày càng lớn mạnh dưới quyền kiểm soát của hoàng gia, và triều đình Pháp được cho là nắm toàn quyền về thị hiếu và phong cách tại châu Âu. Pháp lấy lại ưu thế về ngành thời trang cao cấp (tiếng Pháp: couture or haute couture) trong những năm 1860–1960 thông qua thiết lập các hãng may mặc lớn như Chanel, Dior và Givenchy. Ngành nước hoa Pháp đứng đầu thế giới và tập trung tại thị trấn Grasse.[359]

Trong thập niên 1960, ” Haute couture ” tinh hoa chịu chỉ trích từ văn hoá người trẻ tuổi Pháp. Năm 1966, nhà phong cách thiết kế Yves Saint Laurent tách khỏi quy tắc Haute Couture đã được định hình bằng cách tung ra một dòng prêt-à-porter ( ” may sẵn ” ) và lan rộng ra thời trang Pháp đến sản xuất hàng loạt. Với tập trung chuyên sâu cao hơn vào tiếp thị và sản xuất, những khuynh hướng mới được tạo ra nhờ Sonia Rykiel, Thierry Mugler, Claude Montana, Jean-Paul Gaultier và Christian Lacroix trong thập niên 1970 và 1980. Thập niên 1990 tận mắt chứng kiến việc nhiều hãng thời thượng của Pháp kết hợp thành những tập đoàn lớn sang trọng và quý phái khổng lồ và đa vương quốc như LVMH .

So với các quốc gia phát triển khác, người Pháp không dành thời gian đọc báo nhiều bằng, do phát thanh truyền hình được ưa thích. Các nhật báo toàn quốc bán chạy nhất tại Pháp là Le Parisien Aujourd’hui en France, Le Monde và Le Figaro, ngoài ra còn có L’Équipe chuyên về thể thao.[360] Trong những năm qua, các nhật báo miễn phí có bước đột phá, khi Metro, 20 Minutes và Direct Plus đều phát được trên 650.000 bản vào năm 2010.[361] Tuy nhiên, được lưu hành rộng rãi nhất là nhật báo khu vực Ouest France với trên 750.000 bản vào năm 2010, và hơn 50 báo khu vực khác cũng có doanh số bán báo cao.[362][363] Các tạp chí hàng tuần đa dạng với trên 400 tạp chí hàng tuần chuyên biệt được xuất bản trong nước vào năm 2010.[364]

Các tạp chí tin tức có ảnh hưởng nhất là L’Obs tả khuynh, L’Express trung dung và Le Point hữu khuynh,[365] song được tiêu thụ nhiều nhất là các tạp chí hàng tuần của truyền hình và phụ nữ, trong số đó Marie Claire và Elle có các phiên bản nước ngoài. Các tạp chí hàng tuần có ảnh hưởng còn có Le Canard enchaîné và Charlie Hebdo, cũng như Paris Match. Giống như hầu hết quốc gia công nghiệp hoá khác, truyền thông in ấn chịu tác động của một cuộc khủng hoảng trầm trọng trong những năm qua. Năm 2008, chính phủ đưa ra một sáng kiến lớn nhằm giúp cải cách khu vực và trở nên độc lập về tài chính,[366][367] song vào năm 2009 họ phải chi 600.000 euro để giúp truyền thông xuất bản đối phó với khủng hoảng kinh tế, ngoài trợ cấp hiện hữu.[368]

Năm 1974, sau nhiều năm độc quyền tập trung chuyên sâu trong nghành phát thanh và truyền hình, cơ quan cơ quan chính phủ ORTF được tách thành một số ít thể chế vương quốc, tuy nhiên ba kênh truyền hình hiện hữu và bốn đài phát thanh vương quốc [ 369 ] [ 370 ] vẫn thuộc quyền trấn áp của nhà nước. Phải đến năm 1981 chính phủ nước nhà mới được cho phép tự do phát sóng trên chủ quyền lãnh thổ, kết thúc độc quyền nhà nước về phát thanh. [ 370 ] Truyền hình Pháp được tự do hoá một phần trong hai thập niên sau đó, với việc xây dựng một số ít kênh truyền hình thương mại, đa phần là truyền hình cáp và vệ tinh. Năm 2005, dịch vụ vương quốc Télévision Numérique Terrestre đưa truyền hình kỹ thuật số ra toàn chủ quyền lãnh thổ, tạo điều kiện kèm theo lập những kênh khác .Bốn kênh truyền hình vương quốc hiện tại thuộc về hãng France Télévisions thuộc chiếm hữu nhà nước, trong khi tập đoàn lớn phát sóng công cộng Radio France quản lý và vận hành năm đài phát thanh vương quốc. Trong số những kênh truyền thông online công cộng này có Radio France Internationale phát chương trình bằng tiếng Pháp đến khắp quốc tế, và kênh truyền hình quốc tế tiếng Pháp TV5 Monde. Năm 2006, cơ quan chính phủ Pháp lập kênh tin tức toàn thế giới France 24. Các kênh truyền hình lâu năm như TF1 ( tư hữu hoá năm 1987 ), France 2 và France 3 có thị phần lớn nhất, trong khi những đài phát thanh RTL, Europe 1 và France Inter quốc hữu có ít người nghe .
Theo một thăm dò của Đài truyền hình BBC vào năm 2010 trên toàn thế giới, 49 % người được hỏi vấn đáp có quan điểm tích cực về tác động ảnh hưởng của Pháp, trong khi 19 % có quan điểm xấu đi. [ 371 ] [ 372 ] Chỉ số thương hiệu vương quốc vào năm 2008 cho thấy Pháp có nổi tiếng tốt thứ nhì quốc tế, chỉ sau Đức. [ 373 ] Theo một thăm dò vào năm 2011, người Pháp có mức độ khoan dung tôn giáo cao nhất và là vương quốc có tỷ suất cao nhất dân cư xác lập truyền thống đa phần theo quốc tịch mà không phải theo tôn giáo. [ 374 ] Năm 2012, 69 % người Pháp có quan điểm thiện chí với Hoa Kỳ, là một trong những vương quốc ủng hộ Mỹ nhất trên quốc tế. [ 375 ] Trong tháng 1 năm 2010, tạp chí International Living xếp hạng Pháp là ” vương quốc tốt nhất để sinh sống “. [ 376 ]Cách mạng Pháp liên tục thẩm thấu vào kí ước tập thể của vương quốc. Cờ tam tài, quốc ca ” La Marseillaise “, và khẩu hiệu Tự do, Bình đẳng, Bác ái, được xác lập trong Điều 1 của hiến pháp là những biểu trưng vương quốc, toàn bộ đều Open trong náo động văn hoá vào thời kỳ đầu cách mạng, cùng với nhân cách hoá vương quốc chung là Marianne. Ngoài ra, ngày quốc khánh nhằm mục đích tưởng niệm cướp ngục Bastille vào 14 tháng 7 năm 1789. [ 377 ]Một biểu trưng chung và truyền thống cuội nguồn của người Pháp là gà trống Gaulois. Nó có nguồn gốc từ thời cổ đại, khi từ Gaullus trong tiếng La Tinh đều có nghĩa là ” gà trống ” cũng như ” dân cư Gaule “. Sau đó, hình tượng này trở thành đại diện thay mặt được san sẻ thông dụng nhất của người Pháp, được những quân chủ Pháp sử dụng, và sau đó là Cách mạng Pháp cùng những chế độ cộng hoà sau đó nhau với vị thế là đại diện thay mặt cho truyền thống vương quốc, được sử dụng trên một số ít tem thư và đồng xu. [ 378 ]
Roquefort là một trong những loại pho mát nổi tiếng của PhápẨm thực Pháp nổi tiếng vì nằm vào hàng tinh xảo nhất quốc tế. [ 379 ] [ 380 ] Phương pháp nấu nướng truyền thống cuội nguồn độc lạ theo khu vực, người miền bắc chuộng sử dụng bơ để làm chất béo trong nấu ăn, trong khi dầu ô liu được sử dụng thông dụng hơn tại miền nam. [ 381 ] Hơn nữa, mỗi vùng của Pháp lại có những đặc sản nổi tiếng truyền thống lịch sử mang tính biểu trưng : Cassoulet tại miền tây nam, Choucroute tại Alsace, Quiche tại vùng Lorraine, thịt bò bourguignon tại Bourgogne, Tapenade tại Provence. Các mẫu sản phẩm trứ danh nhất của Pháp là rượu vang, [ 382 ] gồm Champagne, Bordeaux, Bourgogne, và Beaujolais cũng như phong phú về những loại pho mát như Camembert, Roquefort và Brie. Có hơn 400 loại pho mát khác nhau. [ 383 ] [ 384 ]

Một bữa ăn thường gồm có ba giai đoạn hors d’œuvre hoặc entrée (món khai vị, thỉnh thoảng là xúp), plat principal (món chính), fromage (món pho mát) và hoặc món tráng miệng, thỉnh thoảng là với một món salad được bày trước pho mát hoặc món tráng miệng.[385] Hors d’œuvres gồm có terrine de saumon au basilic (terrine cá hồi húng), lobster bisque (xúp tôm), foie gras (gan béo), xúp hành Pháp hoặc bánh croque monsieur. Đĩa thức ăn chính có thể gồm một pot au feu (bò hầm) hoặc thịt nướng và khoai tây chiên. Món tráng miệng có thể là bánh ngọt mille-feuille, macaron, éclair, crème brûlée, mousse, crêpe hay Café liégeois.

Ẩm thực Pháp cũng được cho là một yếu tố then chốt trong chất lượng sinh hoạt và sức hấp dẫn của Pháp.[376] Một xuất bản phẩm của Pháp là Sách hướng dẫn Michelin trao tặng ngôi sao Michelin cho sự xuất sắc của một vài cơ sở được lựa chọn.[386] Việc đạt được hay để mất một ngôi sao có thể gây tác động đáng kể đến thành công của một nhà hàng. Đến năm 2006, Sách hướng dẫn Michelin đã trao 620 sao cho các nhà hàng Pháp.[387][388] Ngoài truyền thống rượu vang, Pháp còn là nơi sản xuất bia quy mô lớn. Ba vùng làm bia chính tại Pháp là Alsace (60% sản lượng toàn quốc), Nord-Pas-de-Calais và Lorraine.

Các môn thể thao được chơi thông dụng tại Pháp gồm có bóng đá, quần vợt, [ 389 ] rugby [ 390 ]. Pháp cũng tổ chức triển khai 1 số ít sự kiện như Giải bóng đá vô địch quốc tế 1938 và 1998, [ 391 ] và Giải rugby vô địch quốc tế 2007, [ 392 ] Pháp còn đăng cai Giải vô địch bóng đá châu Âu năm nay. Stade de France tại Saint-Denis là sân vận động lớn nhất của Pháp và là nơi tổ chức triển khai những trận chung kết Giải bóng đá vô địch quốc tế 1998 và Giải rugby vô địch quốc tế 2007. Kể từ năm 1903, Pháp tổ chức triển khai giải đua xe đạp điện Tour de France thường niên, đây là giải đua xe đạp điện đường trường nổi tiếng nhất quốc tế. [ 393 ] [ 394 ] Pháp còn nổi tiếng với giải đua độ bền xe thể thao 24 giờ tại Le Mans. [ 395 ] Một số cuộc đấu quần vợt lớn diễn ra tại Pháp, trong đó có Paris Masters và Pháp lan rộng ra, một trong bốn giải đấu Grand Slam. Võ thuật Pháp gồm có quyền Pháp ( savate ) và đấu kiếm .Pháp có liên hệ mật thiết với Thế vận hội tân tiến ; một quý tộc Pháp là Nam tước Pierre de Coubertin đã đề xuất kiến nghị Phục hồi đại hội vào cuối thế kỷ 19. [ 396 ] [ 397 ] Sau khi Athens được trao quyền đăng cai kỳ Thế vận hội tiên phong, Paris đăng cai kỳ Thế vận hội thứ nhì vào năm 1900. [ 398 ] Paris là trụ sở bắt đầu của Ủy ban Olympic Quốc tế, trước khi họ chuyển đến Lausanne, Thuỵ Sĩ. [ 399 ] Từ năm 1900, Pháp từng đăng cai Thế vận hội trõng bốn lần nữa : Thế vận hội Mùa hè 1924 cũng tại Paris [ 397 ] ba kỳ Thế vận hội Mùa đông ( 1924 tại Chamonix, 1968 tại Grenoble và 1992 tại Albertville ). [ 397 ]

Đội tuyển bóng đá quốc gia Pháp và đội tuyển rugby quốc gia Pháp đều được mệnh danh là “Les Bleus” (xanh lam) nhằm chỉ màu áo của đội cũng như quốc kỳ tam tài Pháp. Bóng đá là môn thể thao phổ biến nhất tại Pháp, có trên 1,8 triệu người đăng ký chơi, và trên 18.000 câu lạc bộ có đăng ký.[400] Đội tuyển bóng đá quốc gia Pháp nằm vào hàng thành công nhất thế giới, đặc biệt là vào các thập niên gần đây với hai chức vô địch World Cup 1998 (Pháp làm chủ nhà) và World Cup 2018 (tại LB Nga),[401] á quân thế giới vào năm 2006,[402] hai chức vô địch Euro 1984,[403] 2000 và á quân Euro 2016.[404] Các câu lạc bộ bóng đá hàng đầu quốc gia tranh tài trong Ligue 1. Pháp sản sinh một số cầu thủ vĩ đại nhất thế giới, như Zinedine Zidane từng ba lần nhận giải cầu thủ thế giới trong năm của FIFA, Michel Platini ba lần được nhận quả bóng vàng châu Âu, Just Fontaine là cầu thủ ghi được nhiều bàn thắng nhất tại một kỳ World Cup, Raymond Kopa là cầu thủ đầu tiên được nhận Bắc Đẩu Bội tinh, Thierry Henry là cầu thủ ghi nhiều bàn thắng nhất cho đội tuyển Pháp,[405] Kylian Mbappé là cầu thủ châu Âu trẻ nhất từng vô địch World Cup.

Rugby union là một môn thể thao thông dụng, đặc biệt quan trọng là tại Paris và miền tây nam của Pháp. [ 406 ] Đội tuyển rugby union vương quốc Pháp tranh tài trong mọi giải vô địch rugby quốc tế, tham gia giải vô địch Sáu vương quốc thường niên. Xuất phát từ một giải đấu quốc nội mạnh, đội tuyển rugby Pháp từng hơn mười lần vô địch giải Sáu vương quốc, và từng 6 lần vào đến bán kết và ba lần vào đến chung kết của giải vô địch rugby quốc tế. Rugby league là môn thể thao hầu hết được chơi và theo dõi tại miền nam của Pháp, trong những thành phố như Perpignan và Toulouse. Catalans Dragons và Toulouse Olympique là những câu lạc bộ nổi tiếng nhất hiện đang chơi tại Super League và RFL Championship, là giải đấu số 1 tại châu Âu .Trong những thập niên gần đây, Pháp sản sinh nhiều cầu thủ bóng rổ năng lực quốc tế, đáng chú ý quan tâm nhất là Tony Parker. Đội tuyển bóng rổ Pháp giành cúp vàng tại Giải vô địch bóng rổ châu Âu 2013, và từng hai lần giành huy chương đồng Thế vận hội vào những năm 1948 và 2000 .

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

(tiếng Việt)

(tiếng Anh)

(tiếng Pháp)

Source: https://bieblog.com
Category : Du lịch