Trận Stalingrad – Wikipedia tiếng Việt

Trận Stalingrad (23 tháng 8 năm 1942 – 2 tháng 2 năm 1943)[16][17] là một trận đánh lớn diễn ra trong Chiến tranh Xô-Đức giữa phát xít Đức cùng với các nước chư hầu và Hồng quân Liên Xô tại thành phố Stalingrad (nay là Volgograd) ở miền Tây Nam nước Nga. Trận đánh diễn ra từ tháng 8 năm 1942 đến ngày 2 tháng 2 năm 1943, và thường được đánh giá như một bước ngoặt quan trọng và bước đầu làm xoay chuyển cục diện trong chiến tranh thế giới thứ 2, thậm chí là một trong những bước ngoặt lớn nhất của nền quân sự thế giới trong thế kỷ XX.[18] Đây cũng là trận đánh đẫm máu nhất trong lịch sử thế giới1.250.000 [20][21]#, với con số thương vong của hai bên lên đến hơn 2 triệu người.

Số binh sĩ tham gia trận đánh này nhiều hơn hẳn những chiến dịch lớn khác trong Thế chiến 2, và nó cũng nổi tiếng vì mức độ ác liệt, tổn thất cực lớn cũng như thương vong cao về dân thường. Việc quân Đức thất bại trong việc đánh chiếm Stalingrad và việc Hồng quân Liên Xô phản công vây hãm hủy hoại 33 vạn quân của Tập đoàn quân số 6 ( Đức Quốc xã ) cùng với nhiều lực lượng khác của phe Trục xung quanh thành phố đã dẫn tới một trong những thất bại quan trọng nhất của phát xít Đức trong thế chiến thứ hai. Với thắng lợi điểm ngoặt này, Hồng quân đã cầm chắc lợi thế của cuộc Chiến tranh Vệ quốc Vĩ đại [ 22 ]. Song, đây không chỉ là một bước ngoặt quyết định hành động [ 18 ] và quan trọng nhất trong cuộc cuộc chiến tranh vệ quốc mà còn cả của Chiến tranh quốc tế thứ hai vì nó cùng với những thắng lợi ở Tunisia đã mang lại lợi thế và củng cố niềm tin thắng lợi cho toàn khối Đồng Minh [ 23 ], và mở màn cho tiến trình Hồng quân Liên Xô dữ thế chủ động tổ chức triển khai phản công trên toàn mặt trận và góp phần một phần đáng kể vào sự đầu hàng của phát xít Đức hai năm rưỡi sau đó .Đợt tiến công Stalingrad của phát xít Đức tiến triển nhanh vào quá trình nửa sau năm 1942 dưới sự tương hỗ can đảm và mạnh mẽ của không quân Đức Luftwaffe, những trận oanh tạc của lực lượng này đã biến phần nhiều thành phố trở thành đống gạch vụn. Tuy nhiên quân Đức nhanh gọn bị sa lầy trong những trận đánh đẫm máu trên đường phố và trong từng căn nhà ; và mặc dầu đã trấn áp 90 % thành phố nhưng quân Đức đã trọn vẹn thất bại trong việc triệt tiêu những ổ đề kháng sau cuối của Hồng quân Liên Xô vốn bám trụ một cách vững chãi và kiên cường bên bờ Tây sông Volga, trong lúc đó thì thời tiết khắc nghiệt của mùa đông nước Nga đang đến gần. Cho đến nay, vẫn chưa nhà sử học nào hoàn toàn có thể lý giải nổi tại sao Adolf Hitler – một nhà cầm quân đại tài lại có một quyết định hành động nóng vội như vậy .Ngày 19 tháng 11 năm 1942, Hồng quân Liên Xô mở chiến dịch Sao Thiên Vương, một đợt tiến công vu hồi gồm hai gọng kìm đánh vào cạnh sườn của Tập đoàn quân số 6 ( Đức Quốc xã ) đóng tại Stalingrad. Đòn tiến công này đã trọn vẹn biến hóa cục diện của trận đánh : cạnh sườn yếu kém của quân Đức nhanh gọn sụp đổ tan tành và 33 vạn quân của Tập đoàn quân số 6 bị vây hãm trong nội thành của thành phố Stalingrad. Khi mùa đông đến, cái đói, cái lạnh kinh khủng và những đợt tiến công liên tục của Hồng quân Liên Xô đã làm suy kiệt nhanh gọn lực lượng Đức, tuy nhiên mệnh lệnh không được đầu hàng của Hitler do niềm tin vào ” sức mạnh ý chí “, vấn đề danh dự nước Đức cùng những giám sát kế hoạch khác đã buộc họ phải liên tục cố bám trụ mà không được tự ý phá vây. Vào tháng 12 năm 1942, phát xít Đức mở Chiến dịch Bão Mùa đông nhằm mục đích giải cứu đội quân bị vây nhưng thất bại, và theo sau đó là hàng loạt mạng lưới hệ thống tiếp vận cho khối quân bị vây cũng sụp đổ theo. Đầu tháng 2 năm 1943, sức kháng cự của khối quân này trọn vẹn bị dập tắt, và Tập đoàn quân số 6 bị tàn phá trọn vẹn vào ngày 2 tháng 2 năm 1943. [ 24 ] Đối với nước Đức thất thế, trận thua này là tin xấu nhất của họ, và sau thất bại này họ sẽ còn thua trận Kursk với tầm quan trọng chẳng kém. [ 25 ] [ 26 ] Về phần mình, Hồng quân Liên Xô đã phải chịu tổn thất vô cùng lớn lao trong thắng lợi quyết định hành động này. [ 18 ] [ 26 ]

Ngày 6 tháng 12 năm 1941, sau khi chặn đứng đà tiến công của phát xít Đức vào thủ đô Moskva, Hồng quân Liên Xô mở đợt phản công nhằm vào các lực lượng của quân đội phát xít Đức (Wehrmacht) đang công kích thành phố và đã đánh họ bật ra khỏi ngoại vi của thủ đô Xô Viết.[27] Tuy nhiên đến mùa xuân năm 1942, cơ bản quân Đức chặn được đà phản công của Hồng quân và ổn định mặt trận tại phòng tuyến mới kéo dài từ Leningrad ở phía Bắc đến thành phố Rostov ở phía Nam. Có một số chỗ lồi trên mặt trận được hình thành do các đợt phản công của quân Đức, chủ yếu ở Tây Bắc của Moskva và phía Nam của Kharkov, tuy nhiên các vị trí này không đe dọa nhiều đến quân Đức. Ở phía Nam, phát xít Đức đã kiểm soát phần lớn lãnh thổ Ukraina và bán đảo Krym mặc dù lúc này Sevastopol và một phần bán đảo Kerch vẫn nằm trong tay Hồng quân Xô Viết.

Lúc này Bộ chỉ huy Đức, đứng đầu là Adolf Hitler, nhận thấy rằng không hề đánh thắng Liên bang Xô viết bằng một cuộc cuộc chiến tranh chớp nhoáng. Để đánh thắng phía Đức phải tính đến cách đánh tiêu tốn : thứ nhất phải thủ tiêu những nguồn lực vật chất để Liên Xô suy kiệt trước khi bị vượt mặt trọn vẹn. Chiến cuộc mùa hè năm 1942 diễn ra với sáng tạo độc đáo chỉ huy kế hoạch như vậy và với tiềm năng chiếm những nguồn phân phối kế hoạch quan trọng số 1 của Liên Xô – lúa mì, những nguyên vật liệu công nghiệp sống còn là điện, than, và đặc biệt quan trọng là dầu mỏ. Tất cả những thứ đó đều nằm ở phía Nam nước Nga, ở dãy núi Kavkaz và Baku – TT công nghiệp khai thác dầu mỏ lớn nhất của Liên Xô – và đó là những tiềm năng tối thượng của chiến dịch .

Việc chiếm được thành phố này có tầm quan trọng rất lớn đối với Hitler và cả Mussolini vì hai lý do chính. Thứ nhất, đây là một thành phố công nghiệp lớn nằm trên sông Volga – con đường giao thông vận tải mang tầm quan trọng chiến lược nối liền Biển Caspi và miền Bắc nước Nga. Sự quan trọng của nó đã được chính Adolf Hitler đã phải nói rằng “Nếu tôi không chiếm được các mỏ dầu tại Maikop và Grozny thì tôi đành phải kết thúc cuộc chiến này”. Vì vậy việc để mất Stalingrad vào tay phát xít Đức sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận chuyển hàng hóa đến phía Bắc của đất nước cũng như tạo cho quân Đức một chỗ trú chân qua mùa đông. Thứ hai, việc đánh chiếm Stalingrad sẽ củng cố sườn phía Đông của quân Đức vốn đang tiến nhanh về vựa dầu tại vùng Kavkaz với mục tiêu cắt đứt nguồn cung ứng dầu hỏa cho Hồng quân Liên Xô.[28] Thêm nữa, thành phố này mang tên của lãnh tụ I. V. Stalin, việc đánh chiếm thành phố này cũng sẽ là một thắng lợi quan trọng về mặt tinh thần và tư tưởng.

Hồng quân Liên Xô nhận ra rằng họ đang chịu một sức ép nghiêm trọng về thời hạn và nhân lực, vật lực, vì thế toàn bộ những ai hoàn toàn có thể cầm súng chiến đấu đều được điều về bảo vệ Stalingrad. [ 29 ] Vào thời kỳ này của cuộc chiến tranh, năng lực tác chiến cơ động cao của Hồng quân vẫn còn kém hơn so với phát xít Đức, tuy nhiên việc chiến đấu trong thành phố đã giúp giảm thiểu những thiệt thòi của Hồng quân vì nơi đây là địa phận của việc giao tranh bằng vũ khí cầm tay của bộ binh chiếm lợi thế chứ không phải là nơi dành cho việc giao chiến giữa những lực lượng tăng thiết giáp .

Chiến dịch Blau[sửa|sửa mã nguồn]

“	Nếu tôi không chiếm được các mỏ dầu tại Maikop và Grozny thì tôi đành phải kết thúc cuộc chiến này.	”
— Adolf Hitler, [30]

Cụm Tập đoàn quân Nam là lực lượng được chọn để mở mũi công kích hướng về những thảo nguyên miền Nam nước Nga sau đó tiến về khu vực Kavkaz để đánh chiếm những vựa dầu lớn của Liên Xô tại đây. Chiến dịch tấn công mùa hè nhằm vào miền Tây Nam Liên Xô mang mật danh Fall Blau (“Chiến dịch Blau”). Lực lượng thực thi chiến dịch này bao gồm các Tập đoàn quân số 6, số 17, Tập đoàn quân thiết giáp số 4 và số 1. Cụm Tập đoàn quân Nam đã chiếm đóng phần lớn lãnh thổ của Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô Viết Ukraina ngay từ năm 1941. Tập trung chủ yếu ở miền Đông Ukraina, đây là lực lượng sẽ đảm nhiệm vai trò mở mũi tấn công vào các thảo nguyên Tây Nam nước Nga.

Tuy nhiên Hitler lại can thiệp vào kế hoạch hành quân, ông ta chia Cụm Tập đoàn quân Nam thành hai phần : Cụm Tập đoàn quân A và Cụm Tập đoàn quân B. Cụm A, do Siegmund Wilhelm List chỉ huy, sẽ tiến công vào khu vực Kavkaz đúng như kế hoạch khởi đầu cùng với những tập đoàn lớn quân số 11, 17, tập đoàn lớn quân thiết giáp số 1, số 4 và tập đoàn lớn quân số 8 của Ý. Cụm B, gồm có những tập đoàn lớn quân số 6 ( Friedrich Paulus chỉ huy ) và số 2 của Đức, số 2 của Hungary, số 8 của Ý ( điều từ cụm A qua vào giữa tháng 9 ), Tập đoàn quân thiết giáp số 4 của Hermann Hoth, có trách nhiệm tiến về phía Đông đến sông Volga-dải phân làn của vùng bảo đảm an toàn của những xí nghiệp sản xuất cùng những cơ sở quan trọng của Hồng quân cùng với thành phố Stalingrad. Chỉ huy của nhóm B là Thống chế Fedor von Bock, về sau được thay bằng Đại tướng Maximilian von Weichs. [ 31 ] Cả hai cụm đều được yểm trợ bằng tập đoàn lớn không quân số 4 của thống chế không quân Wolfram von Richthofen. Hitler đã vi phạm nguyên tắc tối quan trọng của thẩm mỹ và nghệ thuật cuộc chiến tranh là nguyên tắc tập trung chuyên sâu binh sĩ : quân Đức tiến công đồng thời theo hai hướng ngày càng xa rời nhau, đây là tiền đề cho việc bị Liên Xô vây hãm hủy hoại về sau. Ông đã bỏ lỡ sự cảnh báo nhắc nhở của những tướng lĩnh có kinh nghiệm tay nghề về việc này .

Đồng thời, trong việc lập kế hoạch chiến cuộc hè 1942, Bộ tư lệnh tối cao của phát xít Đức đã phạm sai lầm nghiêm trọng do đánh giá quá thấp đối thủ và quá cao chính mình. Người Đức tỏ ra rất tự tin về việc chế ngự được Hồng quân vì bây giờ mùa đông khắc nghiệt của nước Nga không còn ảnh hưởng nhiều đến sức chiến đấu của họ nữa. Thật ra thì họ có lý khi tin như thế: dù Cụm tập đoàn quân Trung tâm Đức (Heeresgruppe Mitte) phải chịu nhiều thiệt hại nặng nề, 65% quân số của họ đã không phải tham gia vào những trận chiến mùa đông khắc nghiệt, họ đã được nghỉ ngơi và được tái trang bị; còn các cụm Tập đoàn quân Bắc và Nam cũng không phải chịu áp lực nào đặc biệt nghiêm trọng trong mùa đông vừa qua.
[32]

Kế hoạch tác chiến của Chiến dịch Blau đã được soạn thảo từ cuối tháng 5 năm 1942. Tuy nhiên, một phần lực lượng Đức và Rumani đáng nhẽ ra phải tham gia chiến dịch Blau thì hiện đang kẹt cứng tại Sevastopol. Phát xít Đức đã không hề chiếm được thành phố này cho đến tận tháng 6, và điều này đã làm trì hoãn việc thực thi kế hoạch Blau mấy lần. Tuy nhiên trong thời hạn trì hoãn đó, phát xít Đức cũng triển khai một đợt phản kích nhằm mục đích thanh toán giao dịch một ” chỗ lồi ” của Hồng quân Liên Xô tại Kharkov và hợp vây một khối lớn quân Liên Xô tại đây .

Cuối cùng thì chiến dịch Blau cũng chính thức mở màn vào ngày 28 tháng 6 năm 1942 khi các lực lượng của Cụm Tập đoàn quân Nam tấn công vào miền Nam Nga. Khởi đầu của chiến dịch diễn ra rất thuận lợi cho quân Đức. Các lực lượng Hồng quân gần như không có bất cứ hành động kháng cự quyết liệt nào trên những vùng thảo nguyên trống trải, thay vào đó họ nhanh chóng tháo lui về phía Đông. Thật ra Hồng quân đã vài lần cố gắng thành lập một phòng tuyến để ngăn đà tiến công của quân Đức, tuy nhiên tất cả đều thất bại bởi các đòn đánh bọc sườn của quân Đức. Quân Đức đã hai lần hợp vây và tiêu diệt hai khối lớn quân Liên Xô: một lần ở Tây Bắc Kharkov vào ngày 2 tháng 7 và lần thứ hai ở khu vực gần Millerovo thuộc tỉnh Rostov một tuần sau đó. Cùng lúc ấy, Tập đoàn quân số 2 (Hungary) và Tập đoàn quân xe tăng số 4 (Đức) đánh tan quân Liên Xô tại Voronezh, và chiếm thành phố này vào ngày 5 tháng 7. Quân Đức đã đánh tan phòng tuyến Sông Don của Hồng quân Liên Xô, đã tiến đến bờ sông Don, loại bỏ được mối nguy hiểm bị Hồng quân đánh vào sườn từ bàn đạp này.

Những thành công xuất sắc khởi đầu của Tập đoàn quân số 6 ấn tượng đến mức Hitler lại can thiệp vào kế hoạch và điều Tập đoàn quân Thiết giáp số 4 nhập vào phần A của Cụm Tập đoàn quân Nam. Tuy nhiên, mạng lưới hệ thống đường giao thông vận tải trong khu vực không đủ cho cả tập đoàn lớn quân thiết giáp số 4 và tập đoàn lớn quân số 6, thế cho nên quyết định hành động này đã khiến quân Đức kẹt cứng trên những con đường ; họ phải chật vật xử lý mớ hỗn độn của hàng nghìn chiếc xe cơ giới đang làm ùn tắc những tuyến giao thông vận tải. Điều này khiến tiến trình hành quân bị chậm lại đến cả tuần và thế là Hitler lại lật đật điều tập đoàn lớn quân thiết giáp số 4 về vị trí cũ .
Bộ binh Đức cùng với pháo tự hành Sturmgeschütz III đang tiến quân về TT thành phố .Dẫu sao đến cuối tháng 7, phát xít Đức đã dồn Hồng quân Liên Xô về bờ bên kia của sông Don. Ở tại khu vực này thì sông Don và sông Volga chỉ cách nhau có 40 cây số, và quân Đức mở màn sắp xếp những kho tàng của họ ở bên bờ Tây sông Don, những kho tàng này sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp liệu cho quân Đức ở tiến trình sau của chiến dịch. Lúc này, phát xít Đức cũng mở màn sắp xếp những lực lượng của những vương quốc chư hầu như Ý, Hungary và Romania đế bảo vệ khu vực cánh trái ( ở phía Bắc ) của quân Đức. Quân đội phát xít Ý thường không được ghi nhận về ý thức chiến đấu, dù vẫn nhiều lần được biểu dương trong những thông cáo chính thức của Đức. [ 33 ] [ 34 ] [ 35 ] [ 36 ] Họ không được quân Đức xem trọng và thường bị chỉ trích vì sự hèn nhát và ý thức kém : thật ra thì năng lực chiến đấu kém của quân Ý hầu hết là do trang bị vũ khí rất là nghèo nàn và lỗi thời cùng với những giải pháp cổ lỗ sĩ do những tướng lĩnh Ý sử dụng, thế cho nên quân Ý liên tục nhận được lệnh phải rút lui hay tháo chạy. Tuy nhiên người Ý cũng có dịp biểu lộ năng lực tác chiến tốt như trong trận Nikolayevka. Lúc này Tập đoàn quân số 6 của Đức chỉ còn cách Stalingrad có vài chục cây số ; còn tập đoàn lớn quân thiết giáp số 4 – lúc này đang ở phía Nam – liền chuyển hướng quay lên phía Bắc để tương hỗ cho Tập đoàn quân số 6 .Ở phía Nam, Cụm Tập đoàn quân A đã tiến sâu vào khu vực Kavkaz nhưng đà tiến quân của họ bị chậm lại nhanh gọn do những tuyến phục vụ hầu cần và tiếp vận đã kéo quá dài. Hai tập đoàn lớn quân phát xít Đức tại đây nằm ở vị trí quá xa nhau và thế cho nên chúng khó hoàn toàn có thể ứng cứu nhau kịp thời. Chiến dịch Kavkaz của Đức đã diễn ra không suôn sẻ. Rõ ràng Bộ tổng chỉ huy quân đội Đức đã nhìn nhận sai về tình hình của quân mình và của đối phương ; họ cũng không thấy hết những khó khăn vất vả của việc tác chiến vùng núi – nơi chỉ một lượng nhỏ quân phòng thủ hoàn toàn có thể chống lại rất đông quân tiến công và những lực lượng cơ động của Đức không hề phát huy hết tính năng. Quân Đức, sau những thắng lợi khởi đầu tại vùng đồng bằng, khi mở màn tiếp cận dãy núi lớn Kavkaz đã mất đà tiến công, từ từ bế tắc trên hướng chính và bị chặn lại tại tuyến sông Terech và những đèo ngang của dãy Kavkaz. trái lại, tại hướng tiến công thứ yếu của cụm quân B thì tình hình lại rất thuận tiện cho quân Đức, như đã nói ở trên. Trên địa hình đồng bằng quân Đức rất giỏi trong tiến công cơ động. Dường như không gì cản nổi cuộc tiến công của phía Đức về phía sông Volga. Bộ chỉ huy Đức liền chuyển hướng tiến công, lấy cụm B làm hướng tiến công chính và điều những đơn vị chức năng từ cụm A sang để tăng trưởng thành quả tiến công. Mục tiêu chính giờ đây là thành phố Stalingrad trên sông Volga .

Bộ chỉ huy Đức nhận thấy chỉ riêng tập đoàn quân Paulus chưa đủ sức để chiếm Stalingrad nên ngày 31 tháng 7 năm 1942 Hitler ra lệnh điều tập đoàn quân xe tăng số 4 từ cụm tập đoàn quân A sang cho cụm B để tăng cường tấn công Stalingrad và từ 2 tháng 8 tập đoàn quân xe tăng này bắt đầu tấn công phía tây nam thành phố. Từ nay trọng tâm chú ý của Bộ chỉ huy Đức dồn chủ yếu cho chiến trường Stalingrad. Càng ngày Stalingrad càng thu hút nhiều binh lực của Đức từ các chiến trường khác: từ chỗ ban đầu chỉ có 13 sư đoàn với khoảng 27 vạn quân, đến cuối tháng 9 năm 1942 tại hướng Stalingrad đã có 80 sư đoàn quân Đức và đồng minh Hungary, Ý và Romania, chiếm tỷ trọng rất lớn trên toàn chiến tuyến Xô – Đức. Phía Đức có 1.260 xe tăng, 17.000 pháo và cối, 1.640 máy bay[cần dẫn nguồn]. Theo kế hoạch tấn công của phía Đức tập đoàn quân số 6 tấn công tại mặt bắc và tây bắc Stalingrad và tập đoàn quân xe tăng số 4 tại phía nam và tây nam. Sau khi đột phá đến bờ sông Volga hai cánh quân này sẽ đánh dọc theo bờ sông tiến ngược chiều nhau và hợp vây quân đội Xô Viết phòng thủ thành phố.

Lúc này ý đồ của phát xít Đức đã quá rõ ràng, và Hồng quân bắt đầu xúc tiến việc phòng thủ thành phố Stalingrad. Họ đã đưa các lực lượng dự bị chiến lược là tập đoàn quân 62, 63, 64, tập đoàn quân cận vệ số 1 và các tập đoàn quân xe tăng số 1 và số 4 và rất nhiều các đơn vị khác. Nơi đây thành khu vực tập trung binh lực lớn nhất của cả hai bên trận đánh có quy mô vượt cả trận Moskva năm 1941. Ngày 1 tháng 8 năm 1942 I. V. Stalin bổ nhiệm Thượng tướng A. I. Yeryomenko vào vị trí Tư lệnh Phương diện quân Tây Nam. Yeryomenko cùng với chính ủy N. I. Khrushchyov nhận nhiệm vụ phải bảo vệ bằng được Stalingrad.[37]:25, 48 Ranh giới phía Đông của Stalingrad chính là dòng sông Volga rộng lớn, và ở bên kia sông Hồng quân cũng bố trí thêm các lực lượng phụ trợ. Các lực lượng này hình thành nên một tập đoàn quân mới mang số 62 do Trung tướng V. I. Chuikov chỉ huy vào ngày 11 tháng 9 năm 1942. Tình hình lúc này phải nói là cực kì nghiêm trọng. Khi được hỏi bằng cách nào mà ông có thể hoàn thành nhiệm vụ, vị tướng trả lời: “Chúng tôi sẽ chiến đấu đến chết để bảo vệ thành phố.“[38]:127 Tức là nhiệm vụ của Tập đoàn quân số 62 là bảo vệ Stalingrad bằng bất cứ giá nào. Vai trò của Chuikov trong việc bảo vệ Stalingrad đã mang lại cho ông một trong hai danh hiệu Anh hùng Liên bang Xô Viết.

Giai đoạn phòng thủ Stalingrad[sửa|sửa mã nguồn]

Hồng quân Xô Viết hiểu rõ mối rình rập đe dọa và ý đồ của quân Đức, thế cho nên họ nhanh gọn chuyển hàng loạt số lương thực, gia súc và những đầu máy, toa xe lửa, … của thành phố Stalingrad sang bờ bên kia sông Volga để những thứ này không lọt vào tay phát xít Đức. Tuy nhiên việc này khiến thành phố lâm vào thực trạng thiếu lương thực ngay từ trước khi quân Đức tiến công. Một số xí nghiệp sản xuất trong thành phố vẫn liên tục sản xuất, đa phần là những nhà máy sản xuất xe tăng T-34. Trước khi lục quân Đức tiến tới Stalingrad, không quân phát xít Đức Luftwaffe đã thực thi không kích những vị trí trên sông Volga – con đường tiếp vận quan trọng cho Stalingrad – nhằm mục đích phá hoại năng lực tiếp vận đường thủy của Hồng quân Xô Viết. Từ ngày 25 đến ngày 31 tháng 7 năm 1942 đã có 32 tàu thủy của Liên Xô bị tàn phá và 9 chiếc khác bị phá hỏng nặng nề. [ 39 ] : 69

Trận công kích Stalingrad mở đầu bằng một cuộc oanh kích của Tập đoàn quân Không quân số 4 (Luftflotte 4) do Thượng tướng Wolfram von Richthofen chỉ huy – đây là tập đoàn quân không quân mạnh nhất thế giới thời bấy giờ. Một nghìn tấn bom đã được dội xuống thành phố.[39]:122 Stalingrad nhanh chóng bị biến thành đống gạch vụn dưới trận cuồng phong bom đạn của quân Đức, mặc dù một số nhà máy vẫn còn hoạt động và các công nhân cũng trực tiếp tham gia chiến đấu. Trung đoàn viện binh Croatia số 369 là lực lượng quân chư hầu duy nhất[40] được tung vào Stalingrad trong đợt công kích thành phố. Nó chiến đấu với vai trò như một phần của sư đoàn Jäger số 100.

I. V. Stalin lập tức điều động tổng thể những lực lượng Hồng quân – mà ông hoàn toàn có thể điều được – đến tác chiến tại khu vực bờ đông sông Volga, trong đó có một số ít vốn đóng ở xa tít tắp tận Siberia. Lúc đó thì hàng loạt số phà chở quân đã bị không quân Đức ném bom hủy hoại, vì thế binh lính được kéo bằng dây thừng từ bờ bên này sang bờ bên kia sông Volga. Nhiều thường dân cũng được sơ tán sang bên kia sông. [ 37 ] Có tài liệu cho rằng Stalin đã cấm những thường dân rời thành phố vì ông tin rằng sự hiện hữu của dân thường sẽ củng cố ý thức chiến đấu cho những binh sĩ Hồng quân tại đây. [ 38 ] : 106 Nhân dân trong thành phố, gồm cả phụ nữ và trẻ nhỏ tham gia vào việc đào hào và thiết kế xây dựng công sự. Cùng thời hạn đó, một trận không kích lớn của phát xít Đức vào ngày 23 tháng 8 đã cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người và biến thành phố Stalingrad thành một mớ bộn bề những đống đổ nát cùng những ngôi nhà bị thiêu rụi. : 102 – 108 90 % của khu dân cư tại Voroshilovsky bị hủy hoại. Từ ngày 23 đến 26 tháng 8, những báo cáo giải trình của Liên Xô cho rằng đã có 955 người bị giết và 1.181 người bị thương do hậu quả của những đợt mưa bom do quân Đức gây ra. [ 39 ] : 73 Có quan điểm cho rằng số lượng 4 vạn dân thường thương vong là phóng đại, [ 41 ] và kể từ sau ngày 25 tháng 8 thì Liên Xô không có bất kể ghi chép nào về thương vong do những trận ném bom của Đức gây ra. [ 42 ]

Lực lượng Không quân Xô Viết (Voenno-Vozdushnye Sily – VVS) lúc này hoàn toàn bị không quân Đức Luftwaffe áp đảo. Trong các ngày 23-31 tháng 8, Hồng quân đã mất đến 201 máy bay, và mặc dù họ nhận được 100 máy bay trong tháng đó nhưng số máy bay còn sử dụng được chỉ là 192 chiếc, trong số đó 57 chiếc là máy bay tiêm kích.[39]:74 Hồng quân tiếp tục tổ chức các đợt tiếp vận bằng đường không vào thành phố nhưng với việc quân Đức làm chủ bầu trời thì phải nói tổn thất của Hồng quân là không hề nhỏ. Tuy nhiên, nhờ việc các cơ sở sản xuất công nghiệp của Liên Xô đã được di dời an toàn về hậu phương, người dân Xô Viết đã có thể sản xuất được 15.800 máy bay trong nửa sau của năm 1942. Không quân Xô Viết lúc này đã có thể tích lũy một lực lượng dự bị mạnh để sau này họ hoàn toàn áp đảo đối thủ Luftwaffe.[39]:86

Hồng quân đang sẵn sàng chuẩn bị đối phó với một cuộc tiến công của quân Đức vào ngoại ô .Vì vậy, vào đầu chiến dịch gánh nặng của việc bảo vệ thành phố nằm trong tay của Trung đoàn phòng không số 1077, một đơn vị chức năng tác chiến với quân lực hầu hết là những nữ tình nguyện viên trẻ – do Hồng quân đang thiếu vắng nặng về binh sĩ – không có bất kể kinh nghiệm tay nghề chiến đấu nào và cũng phần đông không nhận được bất kể sự tương hỗ khả dụng nào từ những đơn vị chức năng khác. Mặc dù vậy, trung đoàn vẫn giữ vững vị trí và quả cảm cạnh tranh đối đầu với những đoàn xe tăng dũng mãnh của Đức. Sư đoàn thiết giáp số 16 ( Đức ) báo cáo giải trình rằng họ phải đánh nhau kịch liệt với trung đoàn số 1077 cho đến khi hàng loạt lực lượng Xô Viết bị tàn phá hoặc áp đảo. Về sau, người Đức đã bị sốc nặng khi biết rằng họ vừa đánh nhau với một trung đoàn gồm hầu hết là phụ nữ. : 108 [ 43 ] Vào đầu trận đánh, Hồng quân Xô Viết đã phải động viên những công nhân – hiện không tham gia trực tiếp vào việc làm sản xuất của những nhà máy sản xuất – vào những đội dân quân. Tại những công xưởng của Stalingrad xe tăng cũng được sản xuất lăn thẳng ra chiến tuyến mà còn chưa được quét sơn và lắp ráp những thiết bị phụ. Những thành viên kíp lái cũng là những công nhân tình nguyện gia nhập lực lượng dân quân bảo vệ thành phố : 109 – 110Cuối tháng 8, Cụm Tập đoàn quân B đã tiến tới bờ sông Volga tại khu vực phía Bắc Stalingrad. Tiếp đó là một nỗ lực nhằm mục đích tiến tới bờ sông ở phía Nam thành phố. Tới ngày 1 tháng 9 Hồng quân chỉ còn hoàn toàn có thể tăng viện cho những đơn vị chức năng cố thủ trong nội thành của thành phố bằng cách mạo hiểm tính mạng con người băng qua sông Volga dưới làn mưa bom đạn sum sê của phát xít Đức .
Ngày 5 tháng 9 năm 1942, Tập đoàn quân số 24 và 66 của Liên Xô mở một đợt công kích nhằm mục đích vào Quân đoàn thiết giáp số 14 của Đức. Tuy nhiên không quân Đức đã oanh kích kinh hoàng những trận địa pháo và phòng tuyến của Hồng quân và buộc họ phải thoái lui mấy giờ sau đó. Thiệt hại của Hồng quân là 30 trong số 120 xe tăng tham gia trận đánh. [ 39 ] : 75 Thật vậy, những chiến dịch của Hồng quân Xô Viết bị rình rập đe dọa nặng nề bởi lực lượng không quân Đức. Ngày 18 tháng 9 năm 1942, Tập đoàn quân cận vệ số 1 và Tập đoàn quân số 24 mở đợt tiến công vào lực lượng của Quân đoàn bộ binh số 7 của Đức tại Kotluban. Quân đoàn không quân số 8 ( Đức ) đã điều những máy bay ném bom bổ nhào Stuka oanh kích những lực lượng Hồng quân và đẩy lui được họ. Phát xít Đức khẳng định chắc chắn rằng 41 trong số 106 xe tăng Liên Xô trong cuộc tiến công đó đã bị tàn phá, trong khi đó những máy bay tiêm kích Bf 109 đi theo hộ tống đã bắn hạ 77 máy bay Liên Xô. [ 39 ] : 80 Tập đoàn quân 62 và 64 buộc phải rút lui và bị ép chặt vào thành phố lúc này đã biến thành một pháo đài trang nghiêm khổng lồ. Lúc này, ở giữa những đống gạch vụn của một thành phố đổ nát, những tập đoàn lớn quân số 62, 64 và sư đoàn cận vệ số 13 liên tục củng cố những vị trí phòng ngự của họ trong từng ngôi nhà, từng công xưởng .Để chống lại tập đoàn lớn quân xe tăng số 4 của Đức, Hồng quân xây dựng phương diện quân Đông Nam ( từ sau 28 tháng 9 phương diện quân này đổi tên thành phương diện quân Stalingrad ), tư lệnh là thượng tướng A. I. Yeryomenko gồm những tập đoàn lớn quân 64, 57, 51 và tập đoàn lớn quân cận vệ số 1 với tập đoàn lớn quân 64 ở TT phòng ngự. Phương diện quân này phòng ngự tại hướng nam và tây nam Stalingrad. Phương diện quân Đông Nam đã phòng thủ thắng lợi ngày 9 và 10 tháng 8 và phản công mãnh liệt buộc tập đoàn lớn quân xe tăng Đức chuyển sang phòng ngự. Đến 17 tháng 8 tập đoàn lớn quân xe tăng số 4 của Đức đã bị chặn lại tại tuyến phòng ngự vành đai thành phố và đến ngày sau cuối cũng không hề cải tiến vượt bậc được tới sông Volga .
Lính Đức trong trận StalingradChiến sự diễn ra mãnh liệt và stress và quyết định hành động nhất là tại cánh bắc và tây-bắc nơi cạnh tranh đối đầu với Tập đoàn quân số 6 của Đức. Để phòng thủ hướng này Liên Xô xây dựng phương diện quân Stalingrad, tư lệnh tiên phong là nguyên soái Semyon Timoshenko, từ ngày 23 tháng 7 là trung tướng Vasily Gordov và sau đó là trung tướng Konstantin Rokossovsky ( từ 28 tháng 9 phương diện quân này đổi tên thành phương diện quân Sông Don ). Trong đó tập đoàn lớn quân 62 là lực lượng chịu áp lực đè nén trực tiếp mạnh nhất của quân Đức. Tại đây Tập đoàn quân dã chiến số 6 Đức cố gắng nỗ lực đánh chia cắt tập đoàn quân 62 Xô Viết ra khỏi khối quân còn lại hòng tàn phá tập đoàn lớn quân này .

Các trận đánh trong nội đô diễn ra cực kỳ ác liệt và đẫm máu. Cuộc chiến này điển hình của tính chất không khoan nhượng khi cả hai bên không chấp nhận bắt tù binh. Quân Đức một mặt theo lệnh của Führer (“Lãnh tụ“, tức Hitler) phải chiếm bằng được thành phố mang tên Stalin biểu tượng của quân thù, mặt khác họ hiểu được tầm quan trọng phải chiếm thành phố làm chỗ trú chân cho mùa đông đang đến gần. Quân Đức tiến công rất mãnh liệt và dũng cảm. Quân Nga Xô Viết cũng tử thủ rất anh hùng và kiên cường, họ đã bị bao vây tất cả các phía, chỉ có thể nhận được tiếp viện bằng tàu bè chạy qua sông lớn Volga.

Để nhấn mạnh vấn đề tầm quan trọng của việc bảo vệ thành phố và chặn lại tư tưởng muốn rút lui của một số ít binh sĩ, I. V. Stalin phát hành mệnh lệnh số 227 vào ngày 27 tháng 7 năm 1942 lao lý những binh sĩ và sĩ quan nào tự ý bỏ đi khỏi đơn vị chức năng mà không có mệnh lệnh văn bản sẽ bị đưa ra toà án binh. Mệnh lệnh nêu rõ :

“	Có một số người ở ngoài mặt trận ngu ngốc đến mức tự an ủi mình bằng những câu chuyện rằng chúng ta có thể còn phải rút lui xa hơn nữa về phía đông vì chúng ta còn nhiều lãnh thổ rộng lớn, nhiều đất, nhiều dân và lúa mì thì bao giờ cũng thừa thãi. Những luận điệu như vậy hoàn toàn giả dối và gian trá, chỉ có lợi cho kẻ thù của chúng ta. Mỗi chỉ huy trưởng, mỗi chiến sĩ Hồng quân, mỗi các bộ chính trị phải hiểu rằng lúa mì và phương tiện của chúng ta không phải là vô hạn, lãnh thổ Liên Xô không phải là hoang mạc mà ở đó có nông dân, công nhân, trí thức, cha mẹ, vợ con, anh em chúng ta… Cuộc xâm lược của kẻ thù đã lấy đi của chúng ta hơn 70 triệu dân, trên 800 triệu put lúa mì và trên 10 triệu tấn kim loại mỗi năm. Rút lui xa hơn nữa tức là tự giết mình và giết chết cả Tổ quốc của chúng ta. Vì thế, cần phải chấm dứt việc rút lui. Không lùi một bước!	”
— I. V. Stalin, [44]

Các công tác đảng, chính trị được tiến hành tại chiến hào để nâng cao tinh thần binh sĩ mặt khác biện pháp kỷ luật khắt khe nhất được thi hành. Các câu nói như “không lùi một bước”, “không có đất cho chúng ta ở bên kia bờ sông Volga” trở thành khẩu hiệu. Trước sức kháng cự kiên cường của Hồng quân, người Đức đã chịu những thiệt hại rất nặng nề khi tiến sâu vào nội đô Stalingrad. Trong trận đánh phòng thủ Stalingrad, nổi bật nhất là tập đoàn quân 62 của Tư lệnh kiêm Trung tướng V. I. Chuikov. Đơn vị này đã kiên trì bám trụ trong thành phố, bảo vệ từng thước đất, từng căn nhà, thực sự theo đúng khẩu hiệu “không lùi một bước”.

Hải quân đánh bộ Xô Viết đổ xô lên bờ tây sông VolgaHọc thuyết quân sự chiến lược của phát xít Đức lúc đó dựa trên nguyên tắc hợp đồng tác chiến ngặt nghèo giữa những binh chủng tăng thiết giáp, bộ binh, pháo binh, công binh và lực lượng máy bay cường kích. Đối phó lại, Hồng quân quyết định hành động sử dụng giải pháp ” đánh áp sát ” mà tướng Chuikov gọi là ” ôm ” lấy quân Đức. Điều này khiến phòng tuyến của quân Đức và của Hồng quân nằm ở những vị trí gần sát nhau, thế cho nên rủi ro tiềm ẩn quân Đức bị vạ lây bởi hỏa lực của pháo binh và không quân của đồng đội là rất cao – điều này khiến phát xít Đức tỏ ra ngần ngại khi sử dụng pháo binh và không quân, tiến tới vô hiệu lợi thế không quân và làm giảm đáng kể lợi thế của pháo binh Đức. Đồng thời Hồng quân cũng hiểu rõ : kế hoạch phòng ngự tốt nhất là bám trị vững chãi trong những tòa nhà nằm tại những vị trí kế hoạch như những trung tâm vui chơi quảng trường và những con đường quan trọng, điều này hoàn toàn có thể giúp họ bám trụ vĩnh viễn trong thành phố. Vì vậy tổng thể những tòa nhà cao tầng liền kề, công xưởng, nhà kho, nhà ở góc phố và những tòa nhà văn phòng đều bị biến thành những lô cốt được trang bị súng máy, súng chống tăng, pháo cối, súng bắn tỉa, được bảo phủ bởi những bãi mìn, hàng rào kẽm gai cùng một lực lượng dự bị gồm 5-10 binh sĩ trang bị súng trường, súng tiểu liên và lựu đạn để chiến đấu chống lại những nhóm lính Đức đột kích được vào trong những ngôi nhà .

Chiến sự bùng nổ ác liệt trong toàn thành phố: từng đống đổ nát, từng con đường, từng nhà máy, công xưởng, nhà kho, từng lầu gác đều phải đánh nhau đẫm máu giành đi giật lại nhiều lần. Các cống rãnh cũng là một chiến địa ác liệt nơi các binh sĩ quần nhau trong một mê hồn trận gồm những đường ống cống chằng chịt như mê cung. Phát xít Đức gọi kiểu chiến tranh trong thành thị (urban warfare) này là “chiến tranh chuột cống” (Rattenkrieg), nói một cách nửa đùa nửa thật rằng họ đã đánh chiếm xong nhà bếp trong khi đang phải vất vả giành giật phòng khách với quân địch. Trong một mớ bòng bong như vậy, tất cả các quy tắc của một trận đánh quy ước đều bị phá vỡ; lối tấn công quen thuộc của quân Đức – huy động một lượng lớn các binh đoàn cơ động hỗ trợ bởi tăng thiết giáp – bị thay thế bởi các trận đấu súng không kém phần ác liệt giữa các nhóm nhỏ binh sĩ giữa những đống gạch vụn ngổn ngang của những ngôi nhà, tòa công sở, tầng hầm và những tòa nhà nhiều tầng. Một số tòa nhà cao tầng – bị không quân Đức ném bom tơi tả – trở thành nơi xảy ra các trận giao chiến ác liệt kéo từ tầng này qua tầng khác: quân phát xít Đức và Hồng quân Xô Viết gần như trú đóng trong các tầng xen kẽ nhau và họ bắn nhau qua các lỗ hổng trên sàn và trần nhà.[45]

Chiến sự tại đồi Mamayev Kurgan, một cao điểm trong thành phố, diễn ra cực kỳ quyết liệt. Vị trí này đã ” đổi chủ ” không biết bao nhiêu lần. Đến ngày 12 tháng 9 năm 1942, Tập đoàn quân số 62 của Liên Xô chỉ còn 90 xe tăng, 650 pháo cối và 2 vạn binh sĩ. : 128Sư đoàn Cận vệ số 13 của Hồng quân, đơn vị chức năng nhận trách nhiệm giải phóng đồi Mamayev Kurgan và Nhà ga số một trong ngày 13 tháng 9 năm 1942, chịu nhiều thương vong rất là kinh khủng. Hơn 80 Xác Suất quân số của họ bị tử trận trong 24 tiếng đồng hồ đeo tay tiên phong và chỉ có 320 người trong số 1 vạn sĩ quan, binh sĩ của sư đoàn còn lành lặn sau trận đánh. : 135 Sư đoàn đã hoàn thành xong trách nhiệm được giao trong ngày 13 tháng 9, nhưng chỉ là trong thời điểm tạm thời. Thật vậy, nhà ga xe lửa đã ” đổi chủ ” suốt 14 lần chỉ trong 6 giờ đồng hồ đeo tay. Đến chiều tối hôm sau, hầu hết Sư đoàn Cận vệ số 13 đã nằm lại trận địa, cạnh bên đó là bộn bề xác chết của một số lượng tương tự lính Đức .

Chiến sự cũng bùng nổ ác liệt tại kho thóc lớn trong thành phố suốt nhiều tuần liên tiếp. Sau khi vị trí này thất thủ, phát xít Đức chỉ tìm thấy thi thể của bốn mươi chiến sĩ Hồng quân – trong khi họ cho rằng phải có rất nhiều binh lính đóng trong kho thóc vì người Đức đã vấp phải sức kháng cự hết sức quyết liệt. Những đống thóc lúa lớn đã bị đốt sạch để không lọt vào tay quân xâm lược. Ở một nơi khác trong thành phố, một trung đội Hồng quân dưới sự chỉ huy của Y. F. Pavlov đã biến một căn hộ chung cư nhìn ra quảng trường mùng 9 tháng 1 thành một pháo đài kiên cố mang tên “ngôi nhà Pavlov”. Ngôi nhà được bao bọc bởi hàng rào kẽm gai, mìn cùng với các ụ súng máy trên cửa sổ. Hồng quân cũng đục thủng các bức tường trong tầng hầm nhằm tiện cho việc liên lạc.:198 Mười thường dân đã được Hồng quân tìm thấy ẩn nấp trong tầng hầm này. Suốt hai tuần liền đội quân của Pavlov liên tục bị quân phát xít Đức công kích và nhận được sự tiếp viện rất hạn chế do bị kẻ thù phong tỏa. Sau trận đánh, Tư lệnh V. I. Chuikov thường đùa rằng quân Đức chịu nhiều thương vong để đánh chiếm căn nhà của Pavlov hơn là để chiếm Paris. Theo Beevor, trong suốt tháng thứ hai, sau mỗi lần đẩy lui các đợt tấn công của lính Đức, đội quân của Pavlov buộc phải tất tả chạy ra “dọn dẹp” hàng đống xác chết ngổn ngang của quân xâm lược nằm chắn tầm nhìn của các binh sĩ súng máy và pháo thủ pháo chống tăng. Trên bản đồ của quân phát xít Đức, ngôi nhà vốn để ở này được đánh dấu như một Pháo đài (Festung). Y. F. Pavlov đã được phong tặng danh hiệu Anh hùng Liên bang Xô Viết do công lao chỉ huy các binh sĩ bảo vệ cứ điểm này.

Máy bay tiêm kích I-16 của Không quân Xô Viết hoạt động giải trí trên vùng trời StalingradVới tình hình bế tắc trước mắt, quân Đức khởi đầu chuyển những khẩu pháo hạng nặng vào nội đô thành phố, trong đó gồm có cả khẩu siêu pháo Dora cỡ nòng 800 ly to đến mức phải được đặt trên một toa xe lửa. Tuy nhiên họ không dự tính đem quân vượt sông Volga, tạo điều kiện kèm theo cho Hồng quân sắp xếp 1 số ít lớn pháo binh ở bờ đông dòng sông và từ đó oanh kích những trận địa của quân Đức. Các đoàn xe tăng dũng mãnh của Đức trở nên vô tính năng trong những đường phố eo hẹp với hàng đống gạch đá bộn bề có khi cao đến 8 mét .Những binh sĩ bắn tỉa của cả hai phe cũng gây nhiều thiệt hại cho quân địch. Chiến sĩ bắn tỉa thành công xuất sắc nhất và cũng nổi tiếng nhất của trận đánh này là V. G. Zaytsev với thành tích bắn hạ 242 [ 46 ] đến 400 [ 47 ] binh sĩ và sĩ quan ( đã được kiểm chứng ) Đức trong trận đánh. Ông cũng là một trong những binh sĩ bắn tỉa đã đào tạo và giảng dạy hơn 30 học viên với tổng thành tích bắn hạ 3 nghìn lính Đức. Tương truyền, ông cũng là người đã bắn hạ người lính bắn tỉa khét tiếng Erwin König của phát xít Đức, dù nhiều quan điểm cho rằng đây chỉ là một nhân vật hư cấu. Trong quá trình cuối trận đánh, Zaytsev bị thương do trúng mảnh đạn pháo, ông được giải ngũ và trở lại hậu phương làm công tác làm việc giảng dạy thế hệ lính bắn tỉa tiếp theo. Về sau Zaytsev đã được phong tặng thương hiệu Anh hùng Liên bang Xô Viết vì kỳ công của ông trong trận này .Đối với cả Stalin và Hitler, Stalingrad nhiều khi trở thành một trận đánh mang ý nghĩa niềm tin và danh dự nhiều hơn là một trận chiến giành lấy một thành phố có vị trí kế hoạch. Bộ Tổng tư lệnh tối cao STAVKA đã điều động rất nhiều đơn vị chức năng dự bị kế hoạch từ khu vực Moskva về hạ lưu sông Volga và tập trung chuyên sâu một lượng lớn máy bay từ toàn quốc gia về khu vực chung quanh Stalingrad .Các chỉ huy cấp cao của hai phe cũng chịu nhiều áp lực đè nén nặng nề : mắt của Paulus mở màn mắc phải tật máy giật khiến phần bên trái của mặt ông chịu nhiều đau đớn, còn Chuikov thì bị chàm bội nhiễm khiển đôi bàn tay của ông luôn luôn bị băng bó kín kẽ. Các binh sĩ của hai phe thì ngày nào cũng phải trải qua những trận cận chiến cực kỳ ác liệt và stress .Với quyết tâm tiêu diệt hàng loạt sức kháng cự của Hồng quân, những phi đội máy bay Stuka của Tập đoàn quân Không quân số 4 đã triển khai tổng số 900 lần bay nhằm mục đích không kích những cứ điểm của Hồng quân tại Nhà máy máy kéo Felix Dzerzhinskiy vào ngày 5 tháng 10 năm 1942. Một vài trung đoàn Xô Viết bị đánh tan, riêng toàn bộ binh sĩ và sĩ quan của Trung đoàn bộ binh số 339 đã vĩnh viễn nằm lại trận địa sau đợt không kích vào sáng ngày 6 tháng 10. [ 39 ] : 83
Xe tăng Đức bị hủy hoại trong tiến trình phòng thủ Stalingrad. Tháng 10 năm 1942Đến trung tuần tháng 10, Không quân phát xít Đức càng lúc càng tăng cường những hoạt động giải trí oanh tạc những đơn vị chức năng Hồng quân đang tử thủ tại bờ Tây sông Volga. Đến lúc này, những lực lượng phòng không và không quân Xô Viết đã trọn vẹn bị áp đảo. Tập đoàn quân Không quân số 4 đã triển khai 2 nghìn lượt bay trong ngày 14 tháng 10 và dội 600 tấn bom vào những vị trí của Hồng quân xung quanh ba nhà máy sản xuất ở phía Bắc Stalingrad. Các đơn vị chức năng máy bay ném bom Stuka số 1, 2, và 77 đã dập tắt hỏa lực của những khẩu đội pháo Hồng quân tại bờ Đông sông Volga trước khi chuyển sang ” thanh toán giao dịch ” những đội tàu đang vượt sông để tiếp viện cho số Hồng quân ở phía Bắc thành phố. Tập đoàn quân số 62 đã bị cắt làm đôi – do mạng lưới hệ thống tiếp vận qua sông Volga bị không quân Đức phá hoại nghiêm trọng – gần như bị tê liệt .Lúc này, Hồng quân Xô Viết đã bị dồn vào một dải đất dài 1.000 thước Anh ( 910 m ) dọc bờ sông Volga. Các đội bay Stuka của không quân Đức đã thực thi 1.208 lượt ném bom với quyết tâm giao dịch thanh toán ổ kháng cự sau cuối của Hồng quân trong thành phố. [ 39 ] : 84 Tuy nhiên, mặc kệ những trận mưa bom mà phát xít Đức trút lên đầu họ ( Stalingrad đã chịu sự oanh tạc kinh hoàng hơn cả Sedan hay Sevastopol ), Tập đoàn quân số 62 với 47 nghìn binh sĩ còn lại vẫn đứng vững và quyết không để bất kể binh sĩ nào của những tập đoàn lớn quân số 6 và tập đoàn lớn quân thiết giáp số 4 ( Đức ) chạm được tới bờ sông Volga .

Không quân đức vẫn chiếm ưu thế trên không cho đến tận đầu tháng 11 năm 1942 và sức kháng cự của không quân Xô Viết tại đây gần như là không đáng kể, tuy nhiên sau khi thực hiện gần 2 vạn lượt bay thì số máy bay của Đức cũng bị thiệt hại đáng kể: giảm từ 1.600 chiếc xuống còn 950 chiếc; đặc biệt lực lượng máy bay ném bom (Kampfwaffe) bị thiệt hại nặng nhất, chỉ còn 232 chiếc phi cơ so với 480 chiếc lúc đầu.[4]:95 Người Đức đã nắm giữ ưu thế về chất lượng so với đối thủ Không quân Xô Viết và 80% sức mạnh không quân Đức đã được tập trung ở mặt trận Xô-Đức; có điều Tập đoàn quân Không quân số 4 đã không thể ngăn chặn nổi đà phát triển của không quân Xô Viết: đến đầu trận phản công Stalingrad, không quân Xô Viết đã áp đảo không quân Đức về số lượng.

Các lực lượng máy bay ném bom của không quân Xô Viết (Aviatsiya Dal’nego Deystviya – ADD), đã chịu nhiều thiệt hại suốt 18 tháng vừa qua, vì vậy họ chủ yếu chỉ thực hiện các đợt oanh tạc vào ban đêm. Tổng cộng Hồng quân đã thực hiện 11.317 đợt oanh kích (đêm) vào khu vực giữa Stalingrad và sông Don từ ngày 17 tháng 7 đến 19 tháng 11. Do ném vào ban đêm nên các đợt không kích này chủ yếu nhằm gây hoảng loạn chứ không đem lại thiệt hại gì nhiều cho quân Đức.[39]:82[48]

Tình thế của không quân Đức dần trở nên tồi tệ vào giữa tháng 11. Ngày 8 tháng 11 nắm 1942, một lượng lớn máy bay Đức thuộc Tập đoàn quân Không quân số 4 bị điều tới Bắc Phi khi quân Anh-Mỹ đổ bộ lên Bắc Phi. Lúc này không quân phát xít Đức bị dàn quá mỏng trên toàn châu Âu và phải vất vả duy trì sức mạnh của họ ở khu vực phía Nam của mặt trận Xô-Đức.[49] Trong khi đó, Hồng quân lại nhận được viện trợ của Hoa Kỳ theo chương trình Cho vay-Cho thuê. Trong quý 4/1942, Hoa Kỳ đã viện trợ 6 vạn xe tải, 11 nghìn xe jeep, 2 triệu đôi ủng, 5 vạn tấn thuốc nổ, 45 vạn tấn thép và 25 vạn tấn nhiên liệu dành cho hàng không.[50] Tuy nhiên, do sự phá hoại của các tàu ngầm Đức (ví dụ như trong trận Convoy PQ-17), một phần lớn số hàng này đã làm mồi cho cá[cần dẫn nguồn].

Cuối cùng, sau 3 tháng chiến đấu ác liệt, ngày 15 tháng 10 quân Đức ngay trong thành phố cải tiến vượt bậc được tới bờ sông Volga tại phía nam xí nghiệp sản xuất Barrikada, chiếm đóng 90 % thành phố và cắt lực lượng Hồng quân trong nội đô làm hai ” cái túi ” lớn. Lúc này, mùa đông của nước Nga đã làm dòng sông Volga ngừng hoạt động và ngăn cản việc tiếp vận đường thủy của Hồng quân, tuy nhiên ở đồi Mamayev Kurgan và trong những nhà máy sản xuất ở phía Bắc của thành phố, chiến sự vẫn diễn ra với cường độ và sự ác liệt không hề suy giảm. Những trận đánh tại Nhà máy thép Tháng Mười Đỏ, Nhà máy máy kéo Felix Dzerzhinsky, công xưởng vũ khí Barrikada trở nên lừng tiếng. Và việc tiến tới bờ sông Volga đã là nỗ lực ở đầu cuối của phát xít Đức : cũng chính vào lúc này sức mạnh tiến công của quân đội Đức đã hết sạch. Chiến sự đi vào không thay đổi – quân Đức đã đi quá xa nguồn tiếp ứng của mình và việc đánh nhau trong thành phố không phải là lợi thế của quân tiến công : quân Đức đã mất hết lợi thế hoả lực và tiến công cơ động. Tổng cộng tính từ tháng 7 đến tháng 11 năm 1942, tại những mặt trận sông Don, sông Volga và Stalingrad, quân Đức đã mất 60 vạn người, 1 nghìn xe tăng cùng nhiều trang thiết bị khác và lâm vào tình thế rất là khó khăn vất vả .Trong quy trình tiến độ này, Stalingrad đã trở thành một ” Verdun ” của Chiến tranh quốc tế thứ hai .

Chiến dịch phản công kế hoạch Stalingrad[sửa|sửa mã nguồn]

Nhận ra rằng quân Đức tỏ ra thiếu chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với một đợt phản công và phần nhiều binh sĩ của họ thì đang nằm đâu đó tại phía Nam của mặt trận, Bộ Tổng tư lệnh tối cao Stavka quyết định hành động mở 1 số ít đợt phản công, trong đó có một chiến dịch nhằm mục đích thanh toán giao dịch Tập đoàn quân số 6 đang nằm ở Stalingrad .Đây là quy trình tiến độ được nhìn nhận là then chốt về mặt kế hoạch trong đại chiến, nó mở màn cho quy trình tiến độ thứ hai của cuộc cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại ( 19 tháng 12 năm 1942 – 31 tháng 12 năm 1943 ) nói chung và của Chiến dịch mùa Đông 1942 – 1943 ( 19 tháng 11 năm 1942 – 3 tháng 3 năm 1943 ) nói riêng, lôi kéo sự tham gia của 15 Tập đoàn quân trên nhiều mặt trận cùng một lúc .

Chiến dịch Sao Thiên Vương[sửa|sửa mã nguồn]

Tình hình quân Đức[sửa|sửa mã nguồn]

Các chuyến bay Ju-52 tiếp tế cho quân Đức tại StalingradViệc đánh chiếm thành phố vẫn liên tục cho đến ngày 18 tháng 11 nhưng không thành công xuất sắc trước sức kháng cự can đảm và mạnh mẽ của Hồng quân. Mùa đông khắc nghiệt của nước Nga đã đến, quân Đức đã bị sa lầy – họ không hề chiếm thành phố mà mùa đông đã tới, với lại họ ở quá xa những lực lượng tiếp vận của mình. Tình hình quân Đức thực sự đã nguy ngập chí ít thì cũng báo hiệu cái gì đó như mùa đông năm 1941. Quân Đức và những chư hầu Ý, Hungary và Rumani – những lực lượng bảo vệ cạnh sườn của Tập đoàn quân số 6 đã liên tục nhu yếu tổng hành dinh tăng viện. [ 51 ] Đoạn chiến tuyến dài 200 cây số ở phía Bắc Stalingrad nằm giữa quân Ý và Voronezh – tức cạnh sườn Bắc của Tập đoàn quân số 6 – được bảo vệ bởi Tập đoàn quân Hungary số 2 ; mà trang bị, niềm tin chiến đấu và năng lực chỉ huy của những sĩ quan quân chư hầu trọn vẹn kém hơn quân Đức. Việc này khiến chiến tuyến của quân phát xít trở nên rất mỏng dính và yếu tại khu vực này – có nơi một trung đội phải căng mình ra bảo vệ một chiến tuyến dài tới 1-2 cây số. Thêm vào đó, việc Hồng quân vẫn còn làm chủ 1 số ít bàn đạp trên bờ Tây sông Volga – ngay tại khu vực này – tạo thành một mối rình rập đe dọa lớn cho quân phát xít. [ 31 ] Tương tự, cạnh sườn phía Nam của Tập đoàn quân số 6, ở Tây Nam Kotelnikovo chỉ do Quân đoàn số 7 ( Rumani ) và Sư đoàn bộ binh cơ giới số 16 ( Đức ) phòng ngự .

Tuy nhiên, Hitler lại quá quan tâm đến việc đánh chiếm Stalingrad nên phớt lờ yêu cầu củng cố các lực lượng cạnh sườn tại Stalingrad. Tổng tham mưu trưởng của quân đội phát xít Đức, tướng Franz Halder bày tỏ lo ngại về mối quan tâm quá mức của Hitler về việc đánh chiếm thành phố và chỉ ra rằng nếu như cạnh sườn yếu kém của Tập đoàn quân số 6 không được củng cố thì quân Đức sẽ gặp thảm họa tại Stalingrad. Nhưng Hitler bảo Halder rằng Stalingrad sẽ bị đánh chiếm và cạnh sườn yếu kém của Tập đoàn quân số 6 sẽ được bảo vệ bởi “lửa nhiệt tình của chủ nghĩa quốc xã, rõ ràng đây là cái mà ta không thể trông chờ ở ông (Halder)” rồi thay ông bằng tướng Kurt Zeitzler vào giữa tháng 10.[52] Mặt khác, Hitler tin rằng Hồng quân không còn đủ lực lượng để tung ra một đợt phản công đủ lớn để đảo ngược tình thế, khi mà ở quanh khu vực Stalingrad giờ đây đã tập trung hơn 1 triệu quân Đức và chư hầu.

Kế hoạch của Hồng quân[sửa|sửa mã nguồn]

Quân đội Liên Xô phản kích trên những đường phố StalingradTrong khi phía Đức đang sa lầy trong việc chiếm thành phố thì quân đội Xô Viết đã tập trung chuyên sâu một lực lượng lớn sẵn sàng chuẩn bị phản công. Mùa thu năm 1942, hai Đại tướng của Hồng quân Liên Xô là Aleksandr Vasilyevsky và Georgy Zhukov – những người đảm nhiệm việc hoạch định kế hoạch cho khu vực Stalingrad – khởi đầu tập trung chuyên sâu một lượng lớn chiến binh ở khu vực thảo nguyên phía Bắc và phía Nam thành phố. Điểm yếu tại hai cạnh sườn của quân Đức đã được khai thác triệt để vì Hồng quân Xô Viết chủ trương công kích những đơn vị chức năng quân chư hầu yếu kém và tránh mặt quân Đức những khi có thời cơ – giống như những gì người Anh đã làm tại Bắc Phi. Kế hoạch phản công của Hồng quân là cố gắng nỗ lực kiềm chế và giữ chân lực lượng Đức ở chính diện trong thành phố trong khi đó mở những đòn vu hồi vào hai cánh của quân phát xít vốn đã bị lê dài và được bố phòng yếu kém và ở đầu cuối khóa chặt vòng vây so với khối quân phát xít trong nội đô Stalingrad. Những nơi bị công kích có khoảng cách đủ xa so với nội đô Stalingrad để Tập đoàn quân số 6 của Đức đóng tại đây không có đủ thì giờ để điều quân đến ứng cứu. : 221,226 Kế hoạch phản công của Liên Xô sử dụng đến nhiều giải pháp đánh lừa đối phương mà rốt cục đã vây hãm và tàn phá được tập đoàn lớn quân số 6 Đức cùng với nhiều lực lượng phát xít khác xung quanh thành phố, đã dẫn đến thất bại quy mô lớn thứ hai của Quân đội Đức Quốc xã trong Chiến tranh quốc tế thứ hai. [ 53 ]

Trong quá trình chuẩn bị chiến dịch, Đại tướng Zhukov đã đích thân đến thị sát mặt trận – một điều hiếm thấy đối với các sĩ quan cao cấp như ông.:222-223 Chiến dịch phản công mang mật danh “Sao Thiên Vương” (Уран) và được phát động đồng thời với Chiến dịch Sao Hỏa nhằm vào Cụm Tập đoàn quân Trung tâm. Kế hoạch phản công của Hồng quân Xô Viết gần giống như những gì đã diễn ra tại bờ sông Halhin 3 năm về trước, lúc đó hai đòn đánh vu hồi liên tiếp của Zhukov đã bao vây sư đoàn số 23 của phát xít Nhật và tiêu diệt chúng.[54] Kế hoạch tấn công đã được Bộ tổng tư lệnh quân đội Xô Viết soạn thảo hết sức kỹ lưỡng, tính đến cả những kinh nghiệm xương máu của hơn một năm thất thế của quân đội Xô Viết. Dĩ nhiên, dấu ấn cá nhân của Đại tướng Zhukov và Vasilevsky rất lớn trong công việc này. Hai ông đã được phong danh hiệu Anh hùng Liên bang Xô Viết nhờ công lao này. Và lần này, cũng như mùa đông 1941 trong trận phản công tại Moskva, các lực lượng nòng cốt để phản công lại là các sư đoàn mới tinh, trang bị tốt, giàu sức sống của các quân khu Siberia và Viễn Đông được điều tới.

Trận phản công khởi đầu[sửa|sửa mã nguồn]

Tập đoàn quân xe tăng 5 (Liên Xô) xuất phát tấn công

Ngày 19 tháng 11 năm 1942 tại cánh bắc mặt trận Stalingrad, lúc 7 h30 Chiến dịch Sao Thiên Vương chính thức mở màn, theo kiểu hoạt động tầm cỡ của trận Cannae. Phương diện quân Tây Nam của tư lệnh trung tướng N. F. Vatutin gồm những ba tập đoàn lớn quân với quân số nguyên vẹn ( 2, 5, 17 ), tập đoàn lớn quân xe tăng số 5, tập đoàn lớn quân cận vệ số 1 và tập đoàn lớn quân số 21 ( tổng số gồm 18 sư đoàn bộ binh, 8 lữ đoàn xe tăng, hai lữ đoàn bộ binh cơ giới, 6 sư đoàn kỵ binh và 1 lữ đoàn pháo chống tăng từ bàn đạp Seraphimovich đánh vào sườn phía Bắc của tập đoàn lớn quân số 6 Đức, tiềm năng là khu vực bố phòng của tập đoàn lớn quân Rumani số 3. Tổng binh lực Liên Xô được kêu gọi cho chiến dịch phản công lên tới 1,1 triệu quân và 900 xe tăng, đối lập là lực lượng Đức và chư hầu với hơn 1 triệu quân .Tuy tổng binh lực của hai bên giao động nhau, nhưng Hồng Quân có trong tay lợi thế lớn là yếu tố giật mình, được cho phép họ tập trung chuyên sâu binh sĩ áp đảo tại những mũi nhọn cải tiến vượt bậc, trong khi quân Đức thì đang bị dàn mỏng. Quân Rumani đã nhận thấy những hành vi chuẩn bị sẵn sàng tiến công của Hồng quân Xô Viết và nhu yếu tăng viện nhưng bị phủ nhận. Bị dàn mỏng trên một chiến tuyến quá rộng, bị áp đảo về quân số cùng trang thiết bị, phòng tuyến của quân Rumani ngay lập tức bị cắt tan nát thành những mảnh vụn. Sau một ngày tiến công, phương diện quân của Vatutin đã tiến sâu được 25 – 35 km. Ngày 20 tại cánh nam Stalingrad, phương diên quân Stalingrad của tư lệnh thượng tướng A. I. Yeryomenko gồm tập đoàn lớn quân 51, 57 và 64 tiến công vào sườn phải tập đoàn lớn quân xe tăng số 4 Đức, tiềm năng là vị trí bố phòng của tập đoàn lớn quân Rumani số 4 tại khu vực hồ Shasha. Lực lượng Rumani tại đây – vốn đa phần là những đơn vị chức năng bộ binh – cũng nhanh gọn sụp đổ. Sau khi chọc thủng tuyến phòng ngự đối phương những đơn vị chức năng cơ động của hai phương diện quân Xô Viết bằng hai mũi vu hồi, thọc sâu bằng xe tăng phối hợp cùng bộ binh cơ giới với vận tốc rất cao tiến tới hợp vây tại khu vực Kalach khoảng chừng 30 km về phía tây Stalingrad .Chỉ sau 3 đến 4 ngày tiến công, những lực lượng tiến công Xô viết đã gặp nhau tại Kalach và đã hợp vây trọn vẹn 22 sư đoàn đối phương, một bộ phận của tập đoàn lớn quân xe tăng số 4 và hàng loạt tập đoàn lớn quân số 6 Đức. Tổng cộng khoảng chừng 33 vạn quân Đức đã rơi vào vòng vây siết chặt. [ 55 ] Về sau, hàng loạt cảnh này đã được phục dựng lại trong một bộ phim cuộc chiến tranh lừng tiếng của Liên Xô .

Liên Xô vây hãm Tập đoàn quân số 6 và nỗ lực của Đức[sửa|sửa mã nguồn]

Thống chế Paulus tại mặt trận Nam Nga

Theo Manstein, khoảng 29 vạn quân Đức và chư hầu Rumani[56][57] cùng với Trung đoàn bộ binh tăng viện Croatia số 369[40] và một số lực lượng bộ binh phụ trợ khác đã lọt trọn trong vòng vây. Trong “cái túi” (người Đức gọi là “cái vạc”, tiếng Đức: Kessel) ở Stalingrad cũng có 1 vạn thường dân cùng với một số binh sĩ Xô Viết bị bắt làm tù binh. Có khoảng 5 vạn quân của Tập đoàn quân số 6 không nằm trong vòng vây. Hồng quân nhanh chóng dựng nên hai phòng tuyến xung quanh khối quân bị vây: một chiến lũy (circumvallation) hướng vào phía trong và một chiến hào bao vây (contravallation) hướng ra phía ngoài.

Tại một hội nghị ngay sau cuộc vây hãm của Liên Xô, những chỉ huy quân sự chiến lược Đức đã thúc giục mở một cuộc phá vây tại Stalingrad để rút về một phòng tuyến mới trên bờ Tây sông Don. Nhưng lúc đó Hitler đang ở tại khu nghỉ riêng của mình ở sườn núi Obersalzberg, thị xã Berchtesgaden, Bavaria cùng Hermann Göring, người đứng đầu Không quân Đức Luftwaffe. Khi được Hitler hỏi, Göring vấn đáp rằng Không quân Đức hoàn toàn có thể tiếp tế cho tập đoàn lớn quân số 6 bằng một cầu hàng không. [ 4 ] : 234 Điều này sẽ được cho phép quân Đức trong thành phố liên tục chiến đấu trong khi một lực lượng giải cứu được xây dựng. [ 55 ] Một năm trước đó, một kế hoạch tựa như cũng đã được sử dụng thành công xuất sắc ở ” cái túi ” Demyansk, dù với một quy mô nhỏ hơn nhiều : chỉ có một quân đoàn với 50 ngàn quân bị vây ở Demyansk, trong khi bị vây tại Stalingrad là cả một tập đoàn lớn quân với hơn 300 ngàn quân. Hơn nữa, lực lượng chiến đấu của Liên Xô đã văn minh rõ ràng cả về số lượng và chất lượng trong một năm qua. Nhưng việc đề cập đến sự thành công xuất sắc của chiến dịch tương hỗ hàng không tại Demyansk đã củng cố quan điểm riêng của Hitler, và vài ngày sau kế hoạch đã được Hermann Göring đống ý. Trước đó, ngày 30 tháng 9 năm 1942 ông ta đã công bố tại Cung văn hóa thể thao Berlin rằng quân Đức sẽ không khi nào rời bỏ thành phố .
Quân đội Liên Xô đánh chiếm thị xã Kalach, khép vòng vây quanh Tập đoàn quan 6 ( Đức )

Người đứng đầu tập đoàn không quân số 4 Đức, thống chế Wolfram von Richthofen đã cố gắng ngăn quyết định này lại nhưng không thành công. Rõ ràng rằng việc tiếp viện cho “cái túi” bằng không quân là không thể được. Tập đoàn quân số 6 có quân số gấp đôi các tập đoàn quân thông thường, thêm vào đó 1 quân đoàn của Tập đoàn quân thiết giáp số 4 cũng đang bị vây. Khả năng vận chuyển của Không quân Đức sau trận Crete không hề được củng cố, và con số 117 tấn rưỡi họ có thể vận chuyển mỗi ngày sẽ là quá ít so với nhu cầu 800 tấn của lực lượng Đức đang bị vây.[4]:310 Bản thân Paulus thông báo qua điện đàm rằng số quân bị vây cần tới 750 tấn hàng tiếp viện mỗi ngày[58] và khi Goering khoác lác về việc không quân Đức có thể vận chuyển đầy đủ quân nhu cho lực lượng bị vây, tướng Zeitzler đã vặn lại: “Ông có biết rằng số quân ở Stalingrad cần bao nhiêu quân nhu hàng ngày không ?… Bảy trăm tấn ! Mỗi ngày !“[59] Để bổ sung cho số lượng có hạn các máy bay vận tải Junkers Ju 52, các máy bay ném bom với các trang thiết bị không hề thích hợp đã được đem ra để làm nhiệm vụ vận tải, như những chiếc Heinkel He-117 (thật ra cũng có vài loại tỏ ra thích hợp hơn Ju 52, ví dụ như He-111). Nhưng Hitler đã ủng hộ kế hoạch của Goring và nhắc lại mệnh lệnh của mình rằng những tập đoàn quân đang mắc kẹt không được phép đầu hàng.

Với việc ra lệnh cho lực lượng bị bao vây không được phép đầu hàng hoặc phá vây, số phận quân Đức trong vòng vây trở nên nguy kịch, dù binh sĩ Đức có dũng cảm tới đâu thì cũng không thể tồn tại mà không cần tiếp tế lương thực, đạn dược. Nhiều tướng lĩnh Đức sau này đã chỉ trích quyết định của Hitler, coi đó là sự liều lĩnh đến điên rồ, không bao giờ chịu chấp nhận rút lui của ông ta. Tuy nhiên, quyết định của Hitler cũng một phần xuất phát từ sự toan tính chiến lược chứ không hẳn chỉ là liều lĩnh. Để bao vây quân Đức tại Stalingrad, Hồng quân Liên Xô cũng phải tập trung về đây 7 tập đoàn quân với hơn 400.000 quân. Nếu quân Đức đầu hàng hoặc tháo lui sớm, Hồng quân sẽ rút lực lượng này tấn công về phía Đông nhằm chiếm Rostov, nếu họ thành công thì không chỉ Tập đoàn quân 6 mà cả Cụm Tập đoàn quân A và B của Đức (với hơn 500 ngàn quân) đang chiến đấu ở vùng Kavkaz cũng sẽ bị cắt đường tiếp tế và sẽ bị tiêu diệt, thất bại của Đức khi đó sẽ còn lớn hơn rất nhiều. Nói cách khác, Tập đoàn quân 6 phải chấp nhận hy sinh để các lực lượng khác của Đức có thời giam rút khỏi miền nam nước Nga càng nhanh càng tốt. Sau này, thống chế Paulus (chỉ huy quân Đức ở Stalingrad) xác nhận Bộ chỉ huy tối cao Đức yêu cầu ông ta cố thủ để giữ chân các binh đoàn chủ lực Liên Xô xung quanh Stalingrad nhằm yểm hộ cho cuộc rút quân của Cụm tập đoàn quân A khỏi khu vực Bắc Kavkaz, và “các tính toán chiến lược của quân đội Đức đòi hỏi phải làm như vậy”.[60]

Sự tiếp tế bằng không quân đã thất bại gần như ngay lập tức. Hỏa lực phòng không hạng nặng và những máy bay tiêm kích của Liên Xô đã khiến không quân Đức tổn thất nặng. 266 máy bay Junker Ju 52 đã bị tàn phá, tương tự 1/3 số chuyển vận cơ của Đức trên mặt trận Xô-Đức. Ngoài ra còn có 165 máy bay ném bom He-111 làm trách nhiệm luân chuyển, 42 chiếc Junker Ju 86, 9 chiếc Fw 200, 5 chiếc He 177, 1 chiếc Ju 290 cùng gần 1.000 phi công nhiều kinh nghiệm tay nghề [ 4 ]. Bốn phi đội vận tải đường bộ của tập đoàn lớn quân không quân số 4 ( KGrzbV 700, KGrzbV 900, I. / KGrzbV 1 and II. / KGzbV 1 ) đã bị giải tán do không còn lực lượng. [ 39 ] : 122 Thời tiết mùa đông và hỏng hóc kỹ thuật cũng làm giảm hiệu suất cao của cuộc tiếp tế. Không quân Đức chỉ hoàn toàn có thể luân chuyển 94 tấn / ngày, thậm chí còn đã không hề đạt chỉ tiêu 117 tấn / ngày như tiềm năng hiện có của nó. Ngày 19 tháng 12 họ đưa được nhiều hàng nhất : 289 tấn trong 154 chuyến bay. Thêm vào đó, hầu hết những sản phẩm & hàng hóa chuyển được cho những đơn vị chức năng bị vây phần nhiều là không tương thích : ví dụ một máy bay đáp xuống được chỉ chở toàn rượu vodka và binh phục mùa hè, một cái khác chở tiêu đen và kinh giới ô. Sự nhùng nhằng của Hitler trong việc xác lập tiềm năng của Chiến dịch Bão Mùa đông ( để cho quân Đức thoát vây hay để đánh khai thông đến thành phố ) làm cho một số lượng lớn nguyên vật liệu dành cho cuộc phá vây được chuyến đến trong khi thức ăn và đạn dược thiết yếu hơn nhiều. [ 61 ] : 153 .Các máy bay vận tải đường bộ hạ cánh bảo đảm an toàn đã được sử dụng để di tán những chuyên viên kĩ thuật, những người bị ốm và bị thương ra khỏi vùng bị vây hãm. Khoảng 42 nghìn người toàn bộ đã được sơ tán. Nhiều phi công Đức đã bị sốc khi thấy những binh lính được lệnh gỡ hàng đã quá đói và mệt để hoàn toàn có thể thực thi trách nhiệm. Tại Đức, tướng Kurt Zeitzler xúc động trước thảm cảnh của quân lính tại Stalingrad nên khởi đầu số lượng giới hạn khẩu phần ăn của chính mình về mức cả ngày chỉ ăn một bữa đạm bạc vào buổi trưa giống như họ. Sau vài tuần như vậy, ông sụt 26 cân Anh và trở nên hốc hác đến nỗi Hitler tức giận và đích thân ra lệnh cho Zeitzler phải nhà hàng lại như thông thường .Ban đầu, những máy bay tiếp vận cất cánh từ trường bay Tatsinskaya ( phi công Đức hay gọi là ‘ Tazi ‘ ). Tuy nhiên trường bay này đã bị quân đoàn xe tăng số 24 của Trung tướng V. M. Badanov tiến công vào ngày 23-24 tháng 12 năm 1942. Do thiếu sự phòng bị, trường bay nhanh gọn ngập chìm trong biển lửa. 108 chiếc Ju-52 và 16 chiếc Ju-86 chạy thoát đến Novocherkassk – bỏ lại 72 chiếc Ju-52 cùng nhiều máy bay khác cho Hồng quân Xô Viết mặc sức hủy hoại. Một địa thế căn cứ không quân khác được xây dựng ở Salsk cách Stalingrad đến 200 dặm, khoảng cách xa như vậy càng cản trở việc tiếp vận đường không. Đến giữa tháng 1 quân Đức bỏ Salsk đến đóng tại Zverevo, gần Shakhty. Zverevo chịu số phận của Tatsinskaya vào ngày 18 tháng 1, lúc này có thêm 50 chiếc Ju-52 bị tàn phá .Cuối cùng, tổng số tổn thất của không quân Đức trong việc tiếp vận cho số quân bị vây là :
Tổng cộng có 495 máy bay bị tàn phá, tương tự với 5 phi đội và hơn một quân đoàn không quân, như vậy là một nửa lực lượng không quân Đức dùng cho trách nhiệm tiếp vận đã làm mồi cho hỏa lực Liên Xô. Thêm vào đó, hoạt động giải trí của không quân phát xít Đức ở những mặt trận khác cũng bị số lượng giới hạn nghiêm trọng để dồn sức cho việc tiếp vận Stalingrad. Cuối cùng việc tiếp vận bị đình lại để ship hàng cho việc đào tạo và giảng dạy không quân Đức .

Nỗ lực giải vây của người Đức[sửa|sửa mã nguồn]

Đầu tháng 12 1942, để giải cứu quân Đức ở Stalingrad, 3 sư đoàn thiết giáp, 2 sư đoàn bộ binh, 3 sư đoàn lính dù thuộc tập đoàn lớn quân tăng thiết giáp số 4 do tướng Hermann Hoth chỉ huy đã được điều từ Kavkaz đến khu vực hạ lưu sông Don. Nhưng những đơn vị chức năng này dù đã cố rất là vẫn đều bị Hồng quân Xô Viết đẩy lùi ra xa, cách Stalingrad tối thiểu 100 cây số nên không có cách nào để cứu tập đoàn lớn quân số 6 đang bị vây. Chỉ riêng quân đoàn 48 là tiến sát Stalingrad nhất, chỉ còn cách 40 cây số .Các tướng lĩnh dưới quyền đã đề xuất giải pháp vượt sông Don ở khu vực đối lập Stalingrad nhưng Thống chế Erich von Manstein phản đối vì cho rằng làm như thế là vô cùng mạo hiểm và khó triển khai. Ông quyết định hành động chọn khu vực Kotelnikovo nằm ở phía Đông Nam sông Don làm bàn đạp tiến công Stalingrad. Ngày 10 tháng 12, tướng Hermann Hoth đưa tập đoàn lớn quân thiết giáp số 4 của mình vào trận. Quân đoàn 48 có trách nhiệm vượt sông Don để phối hợp tác chiến với cánh quân của Hoth. Quân đoàn thiết giáp 57 thuộc tập đoàn lớn quân thiết giáp số 4 được giao trách nhiệm thực thi mũi tiến công chính. Yểm trợ cho mũi tiến công này là sư đoàn cơ giới số 23 ở sườn phải, sư đoàn thiết giáp số 17 ở sườn trái và sư đoàn thiết giáp số 6 là lực lượng hậu bị .Vừa tham gia trận đánh, những đơn vị chức năng này đã ngay lập tức gặp sự kháng cự ác liệt của thiết giáp và bộ binh Liên Xô do thượng tướng A. I. Yeryomenko chỉ huy. Quân Đức trước đòn phủ đầu đã gần như bị chặn lại, trong suốt 1 tuần lễ chỉ tiến lên chưa được 50 cây số. Nhưng đến ngày 17, sư đoàn bộ binh cơ giới số 23 đã liều lĩnh tổ chức triển khai 1 đợt tiến công kinh khủng và chiếm được 2 cây cầu bắc qua sông Aksai-Esaulov. Như vậy trở ngại tự nhiên lớn nhất là con sông đã bị người Đức khắc phục và giờ đây khoảng cách giữa 2 tập đoàn lớn quân số 6 và số 4 của Đức chỉ còn 70 cây số .Tuy nhiên, vào cùng thời gian quân Đức tổ chức triển khai giải vây, Hồng quân đã quyết định hành động mở chiến dịch Sao Thổ vào ngày 11 tháng 12 nhằm mục đích tàn phá những lực lượng Ý, Hungary, Rumani và Đức dọc sông Don. Mục tiêu bắt đầu của chiến dịch là nhằm mục đích vào tập đoàn lớn quân số 8 của Ý ở vùng trung lưu sông Don. Mở đầu chiến dịch, tập đoàn lớn quân 63 của Liên Xô, bằng những xe tăng T-34 và máy bay đã tổ chức triển khai tiến công vào những vị trí phòng thủ yếu nhất của người Ý. Các vị trí này được bảo vệ bởi 2 sư đoàn bộ binh từ Ravenna và Cosseria đã nhanh gọn bị đánh tan. Ngày 17 tháng 12, tập đoàn lớn quân 21 và tập đoàn lớn quân thiết giáp số 5 của Liên Xô đã tiến công vào những vị trí của quân Rumani ở cánh phải người Ý. Cũng cùng thời hạn này, cánh trái người Ý, do những lực lượng Hungary trấn giữ cũng bị tập đoàn lớn quân thiết giáp số 3 và một phần tập đoàn lớn quân 40 Liên Xô tiến công. Tập đoàn quân cận vệ số 1 Liên Xô thì tiến công vào giữa những vị trí của quân Ý. Sau 11 ngày giao tranh, những lực lượng Ý đã bị áp đảo về số lượng, bị vây hãm và ở đầu cuối đã bị vượt mặt. Tướng Paolo Tarnassi, tổng chỉ huy những lực lượng thiết giáp Ý tại Liên Xô cũng chết trận. [ 62 ]Tập đoàn quân số 8 Ý bị xóa khỏi đã tạo một lỗ hổng lớn trên tuyến phòng thủ của người Đức và điều này đã tạo điều kiện kèm theo cho Hồng quân tiến về hướng Rostov. Nếu chiếm được Rostov, Hồng quân sẽ trấn áp hàng loạt miền Nam nước Nga, chia cắt những lực lượng của quân Đức. Manstein trước việc Rostov bị đe doạ đã buộc phải rút sư đoàn xe tăng số 6 của tướng Hoth để điều lên hướng Tây Bắc cản đòn tiến công của Hồng quân. Đây là lực lượng hậu bị cho cuộc tiến công của Hoth với vừa đủ quân số và vũ khí nên quyết định hành động này đã ảnh hưởng tác động rất nhiều đến nỗ lực giải vây .
Quân đội Liên Xô và quân đội Đức Quốc xã giành giật từng căn nhà ở StalingradTuy không còn lực lượng hậu bị, tướng Hoth vẫn cho quân tiến về phía trước để giải cứu Paulus và tập đoàn lớn quân số 6. Sáng ngày 17 tháng 12, trung đoàn mô tô-súng máy số 128 thuộc sư đoàn cơ giới số 23 của Đức phòng thủ bờ bắc sông Aksai-Esaulov, ở đoạn giữa cầu đường tàu và cầu đường đi bộ qua sông. Sư đoàn 17 với 35 xe tăng tập trung chuyên sâu bên cánh trái. Ngày hôm đó, lực lượng bộ binh Liên Xô với sự yểm trợ của xe tăng đã tiến công vào mạnh vào những địa thế căn cứ của quân Đức tại tại nhà ga Krugliakovo ; ngoài những 15 xe tăng Liên Xô khác cũng tổ chức triển khai tiến công cứ điểm Shestakovo do tiểu đoàn công binh thuộc sư đoàn cơ giới 23 chiếm giữ. Quân Đức chịu thiệt hại nặng nhưng đã chặn lại được những đợt tiến công của Hồng quân đồng thời cũng xác lập được những đơn vị chức năng Hồng quân tham gia đợt tiến công này gồm sư đoàn bộ binh 87 và lữ đoàn tăng thiết giáp số 13 .Đêm ngày 17 tháng 12, trung đoàn môtô-súng máy số 128 của Đức đã tổ chức triển khai tiến công thành công xuất sắc bên cánh phải. Nhân thời cơ đó, tướng Hoth quyết định hành động liên tục tiến công về hướng Stalingrad. Ngày 18 tháng 12, Hitler đã phủ nhận cho tập đoàn lớn quân số 6 đánh ra hướng tiến của tập đoàn lớn quân tăng thiết giáp số 4 mặc kệ thỉnh cầu của Manstein. [ 63 ] 8 giờ sáng ngày 19 tháng 12, sư đoàn xe tăng số 17 bên cánh trái tổ chức triển khai vượt sông tiến về phía trước. Trinh sát cho biết trong vòng 1 ngày đêm trước đó, Liên Xô đã điều thêm rất nhiều quân đến khu vực này. Trưa ngày hôm đó, với sự yểm trợ của không quân và xe tăng, một trung đoàn bộ binh Liên Xô đã tổ chức triển khai tiến công quân Đức dọc tuyến đường sắt dẫn đến Stalingrad ; một trung đoàn khác từ dưới khe hẻm giật mình tiến công lực lượng bộ binh cơ giới Đức. Phía sau sống lưng bộ binh Liên Xô có khoảng chừng 70 xe tăng yểm trợ. Sau 9 tiếng đồng hồ đeo tay phản công với hỏa lực mạnh, quân Đức đã đẩy lùi được Hồng quân Xô Viết. Ngày 20 tháng 12, quân đoàn tăng thiết giáp số 57 của Đức trở lại với trách nhiệm tiến công Stalingrad giải vây cho tập đoàn lớn quân 6. Nhưng hỏa lực cực mạnh của Hồng quân đã ngăn không cho quân Đức tiến về phía trước. Hai ngày tiếp theo đó, ở khu vực dọc tuyến đường sắt đã diễn ra những trận đánh vô cùng ác liệt, cả hai bên đều chịu những tổn thất nặng nề. Tuy nhiên, sau mỗi tổn thất, Hồng quân lại được bổ trợ lực lượng kịp thời trong khi quân Đức thì không hề. Điều này khiến quân Đức từ từ bị tiêu tốn sinh lực. Ngày 23 tháng 12, đoàn xe tăng Đức đang tiến dọc theo tuyến đường sắt bỗng chạm trán đội hình gồm 80 xe tăng Liên Xô. Sau 4 tiếng chiến đấu kinh khủng, người Đức đã đẩy lùi được xe tăng Liên Xô .
Quân đội Liên Xô liên tục phản kíchNgay trước đêm Giáng sinh, Hồng quân đã tập trung chuyên sâu một lực lượng lớn và tổ chức triển khai tiến công. Quân Đức bị đánh bật khỏi khu vực tuyến đường tàu, trung đoàn môtô-súng máy số 128 bị đẩy lùi đến tận bờ sông. Bên cánh trái, trung đoàn hỗn hợp của Đức cũng bị thiệt hại nặng, phải rút lui về làng Romashki, nằm ở hậu tuyến của quân Đức. Chập tối, khoảng chừng 20 chiếc xe tăng Liên Xô tiến công khu vực cầu đường tàu Shestakov trên sông Aksai-Esaulov, một nhóm xe tăng khác tích hợp với pháo binh tiến công địa thế căn cứ Romashkin. Một cuộc đấu pháo ác liệt đã diễn ra. Cuối cùng, pháo Liên Xô im tiếng khiến quân Đức lầm tưởng Hồng quân đã rút binh. Tuy nhiên vào rạng sáng, 30 chiếc xe tăng Liên Xô đã giật mình áp sát cầu Shestakov, đánh tan tiểu đoàn công binh Đức đang chiếm giữ cây cầu. Dưới sự yểm trợ của pháo binh, xe tăng Liên Xô chuẩn bị sẵn sàng vượt sông bằng cầu đường đi bộ. Nhưng chỉ có một chiếc qua được còn đến chiếc thứ hai thì cây cầu không chịu nổi sức nặng nên đã sập .Trons suốt ngày 24 tháng 12, Hồng quân nỗ lực vượt sông để tàn phá những đơn vị chức năng quân Đức đã quá mỏi mệt sau những trận đánh vừa mới qua. Tuy nhiên, những nỗ lực của Hồng quân ở bờ Nam sông Aksai-Esaulov ngày hôm đó đã không đạt được hiệu quả như mong đợi. Pháo chống tăng 88 li của Đức đã ngăn ngừa hiệu suất cao xe tăng Liên Xô. Ngoài ra, bộ binh Liên Xô dù được sự yểm trợ của không quân và pháo binh cũng không hề chiếm được cây cầu đường tàu .Ngày 25 tháng 12, bộ binh Hồng quân đã thay thế sửa chữa sơ bộ cây cầu đường đi bộ bị sập rồi dưới sự yểm trợ của 50 xe tăng đã kéo sang bờ nam sông Aksai-Eseulov, tiến thẳng đến địa thế căn cứ Romashkin, đánh tan trung đoàn môtô-súng máy số 128 và chiếm được cây cầu đường tàu ở gần ga Krugliakovo. Chỉ trong một buổi sáng, Hồng quân đã bắc được câu cầu khá vững chãi trên sống lưng 2 chiếc xe tăng bị rơi xuống sông. Xe tăng Liên Xô theo cây cầu này đã ào ạt vượt sông, tiêu diệt mọi sự kháng cự của quân Đức. Tàn binh của quân đoàn tăng thiết giáp Đức số 57 cũng không thoát khỏi sự truy kích ráo riết của Hồng quân. Không lâu sau đó, quân đoàn này đã bị xóa khỏi trọn vẹn. Như vậy là kế hoạch cải tiến vượt bậc vòng vây của Cụm tập đoàn lớn quân Sông Don do thống chế Manstein chỉ huy nhằm mục đích giải vây cho Paulus đã trọn vẹn phá sản .Bây giờ mọi kỳ vọng giải vây đều tan thành mây khói, nhưng số quân ở Stalingrad vẫn không biết điều này và vẫn tin yêu rằng ” viện binh hỗ trợ đang đến “. Một số sĩ quan Đức yêu ý kiến đề nghị Paulus bỏ lỡ lệnh của Hitler mà tổ chức triển khai phá vòng vây, tuy nhiên ông khước từ vì ông rất ghét việc bất tuân thượng lệnh. Thêm vào đó, nếu mấy tuần đầu việc phá vây bằng những lực lượng cơ giới là khả thi thì giờ đây Tập đoàn quân số 6 đã lâm vào thực trạng thiếu nguyên vật liệu, đồng thời mùa đông khắc nghiệt của nước Nga cũng là một rào cản lớn cho việc này .

Trận đánh kết thúc[sửa|sửa mã nguồn]

Số phận tập đoàn lớn quân số 6 xem như đã an bài. Gần 300.000 lính Đức phải long dong tìm chỗ trú ẩn giữa những đống gạch vụn và 2 vạn thương bệnh binh phải nằm trong những tòa nhà đổ nát. Quân Đức không có đủ lương thực, thuốc men, đạn dược nên sức chiến đấu ngày càng suy yếu .Việc chỉ huy những hoạt động giải trí của quân Đức trong vòng vây ở Stalingrad giờ đây do đích thân Adolf Hitler triển khai. Từ Đông Phổ cách xa hơn 2000 km, ông đã đưa ra những mệnh lệnh, những lời động viên, thăm hỏi động viên tới Friedrich Paulus cùng sĩ quan, binh lính của tập đoàn lớn quân số 6 .Sau chiến dịch tiến công quy mô lớn ở khu vực sông Don, Hồng quân đã chiếm được 2 trường bay dã chiến của quân Đức nằm gần Stalingrad – ở Morozovsk và Tatsinskaya. Trước đây, từ 2 trường bay này, mỗi ngày quân Đức có năng lực triển khai 3 chuyến không vận tiếp tế cho tập đoàn lớn quân số 6. Tuy nhiên giờ đây, từ trường bay dã chiến gần nhất đến Stalingrad cũng phải mất 2 đến 3 tiếng đồng hồ đeo tay, tốn rất nhiều nguyên vật liệu và năng lực bị phòng không Liên Xô bắn hạ rất cao. Ngoài ra, do điều kiện kèm theo thời tiết khắc nghiệt của mùa đông nên không phải khi nào những máy bay cũng hoàn toàn có thể cất cánh được. Do đó, từ đầu tháng 1 năm 1943, mỗi ngày quân Đức chỉ thực thi được 1 chuyến không vận tiếp tế .Tình hình thương bệnh binh Đức tại Stalingrad ngày càng tồi tệ. Thuốc men, phương tiện đi lại y tế và cả phương tiện đi lại luân chuyển thiếu thốn. Trước đây, những thương bệnh binh thường được chở bằng xe đến đến trường bay Pitomnik để đưa về tuyến sau bằng máy bay. Nhưng khi mà nguyên vật liệu ngày càng khan hiếm thì thương bệnh binh buộc phải nằm lại. Con số thương bệnh binh tăng lên nhanh gọn. Sân bay Pitomnik liên tục bị vây hãm và pháo kích nên những phi công chở hàng tiếp tế thường không dám hạ cánh mà thả hàng xuống bằng dù .Nhiệm vụ tàn phá lực lượng Đức bị vây được giao cho phương diện quân sông Don của tư lệnh trung tướng K. K. Rokossovsky. Sáng 8 tháng 1 1943, ba sĩ quan trẻ của Hồng quân, với một lá cờ trắng, đi vào phòng tuyến của quân Đức trên chu vi phía bắc của Stalingrad, trao cho tướng Paulus tối hậu thư của tướng Rokossovsky và nguyên soái pháo binh N.N. Voronov :

“	Gửi Tư lệnh của Tập đoàn quân 6 và các chỉ huy cao cấp của tập đoàn quân xe tăng 4 (Đức) đang bị bao vây tại Stalingrad. Các ông tưởng rằng quân Đức sẽ đến cứu các ông nhưng ngược lại, họ đang bị đuổi khỏi Rostov. Các ông đang được cung cấp một khẩu phần ăn chết đói, thiếu đạn dược và nhiên liệu vì các máy bay Đức đã bị thiệt hại nặng bởi không quân của chúng tôi. Tình cảnh binh lính của các ông rất nặng nề, họ phải đối mặt với bệnh tật, cái đói, cái rét và cái chết… Các ông, những chỉ huy đạo quân bị vây hoàn toàn có thể hiểu được rằng không còn hy vọng gì để phá vỡ vòng vây. Tình trạng của các ông là tuyệt vọng, việc tiếp tục chống cự là vô ích. Để tránh đổ máu không cần thiết, chúng tôi đề nghị các ông đầu hàng theo các điều kiện sau đây: 1- Tất cả quân Đức trong vòng vây dưới quyền ông và các sĩ quan của ông trong vòng vây phải chấm dứt kháng cự. 2- Các ông phải giao nộp toàn bộ vũ khí, trang thiết bị quân sự đang sử dụng. Chúng tôi bảo đảm cuộc sống an toàn cho các cấp chỉ huy, sĩ quan không phải là cấp chỉ huy và binh sĩ đã ngừng kháng cự. Họ sẽ được tổ chức cho ăn uống và đối đãi tử tế. Sau chiến tranh, họ sẽ được trả về nước Đức hoặc bất cứ nước nào sẵn sàng nhận tù binh chiến tranh. Tất cả những người bị thương, bị ốm đau và bị rét cóng sẽ được điều trị. Tất cả các quân nhân đầu hàng vẫn được giữ đồng phục đang sử dụng, phù hiệu, quân hiệu, đồ dùng cá nhân, vật trang sức có giá trị. Các sĩ quan cao cấp được giữ lại vũ khí cá nhân được tặng. Chúng tôi sẽ thông qua một đại diện được chỉ định trao cho các ông văn bản chính thức về việc này lúc 15 giờ 00 ngày 9 tháng 1 năm 1943 trên một chiếc xe tại ngã ba đường Konnyi – Kotluban. Các ông phải cử một đại diện tin cậy, biết tiếng Nga, đến khu vực nói trên, đỗ xe cách chỗ giao nhau với đường 564 0,5 km lúc 15 giờ 00 cùng ngày. Nếu các ông từ chối lời đề nghị đầu hàng, chúng tôi báo trước rằng lục quân và không quân Liên Xô sẽ thực thi các biện pháp để tiêu diệt các lực lượng Đức trong vòng vây và khi đó, các ông sẽ phải chịu hoàn toàn trách nhiệm.	”
— Đại diện Đại bản doanh Bộ Tổng tư lệnh tối cao Liên Xô: Đại tướng N. N. Voronov. Tư lệnh Phương diện quân Sông Don: Trung tướng. K.K.Rokossovsky, [64]

Paulus lập tức gọi cho Hitler về nội dung tối hậu thư và nhu yếu được tự do hành vi nhưng bị bác bỏ. Ngoài ra 1 nguyên do khác khiến quân Đức không muốn đầu hàng là việc tập đoàn lớn quân Phương Nam của thống chế Paul Ludwig Ewald von Kleist đang rút khỏi Kavkaz. Hiện tại đang có 3 tập đoàn lớn quân Xô Viết vây hãm Stalingrad và nếu quân Đức đầu hàng, Hồng quân sẽ tung những lực lượng này đến những mặt trận khác, mà năng lực lớn nhất là chặn đường rút của Kleist. Do đó, Paulus quyết định hành động cầm cự để Kleist hoàn toàn có thể rút lui bảo đảm an toàn .
Xác xe tăng Đức bị hủy hoại trên mặt trận StalingradSau khi quân Đức tại Stalingrad khước từ đầu hàng, ngày 10 tháng 1 năm 1943, Hồng quân Liên Xô đã giáng cho quân Đức 2 mũi tiến công vô cùng hùng hậu từ hướng Tây và hướng Nam. Mũi tiến công ở hướng Nam gặp phải sự kháng cự kinh khủng nhưng ở mũi hướng tây Hồng quân tiến như chẻ tre. Sư đoàn tăng thiết giáp số 3 Đức ở tuyến trước bị đánh tan. Sáng ngày 11 tháng 1, Hồng quân liên tục tiến công. Ở hướng Tây, họ liên tục thắng lớn. Sư đoàn cơ giới số 29 và sư đoàn bộ binh số 376 của Đức bị tàn phá trọn vẹn. Các đơn vị chức năng khác bị đẩy sâu vào trong, lính Đức bị chết cóng rất nhiều .Sau vài ngày nghỉ ngơi, ngày 16 tháng 1, Hồng quân lại tiến công kinh hoàng và tiến gần đến trường bay Gumrak, trường bay dã chiến duy nhất còn sót lại của tập đoàn lớn quân số 6. Chiến thuật của người Nga giờ đây có sự biến hóa : hễ gặp kháng cự mạnh là họ chuyển sang tiến công vị trí khác. Paulus triệu tập cuộc họp cấp chỉ huy những quân đoàn, đưa ra ý kiến đề nghị những đơn vị chức năng liều chết phá vòng vây. Nhưng những chỉ huy phủ nhận vì cho rằng hành vi đó là tự sát .Chiều ngày 19 tháng 1, những sĩ quan hạng sang và sĩ quan tham mưu được lệnh rời bỏ đơn vị chức năng để sơ tán bằng máy bay. Các sĩ quan tham mưu được đưa ra trường bay bằng xe máy – phương tiện đi lại luân chuyển duy nhất còn hoạt động giải trí được. Xác lính Đức bộn bề trong khu vực trường bay. Dù trong tình thế nguy kịch nhưng lính Đức vẫn giữ kỷ luật nghiêm, chỉ ai có giấy ghi nhận có chữ ký của tham mưu trưởng tập đoàn lớn quân và thương bệnh binh nặng mới được ưu tiên lên máy bay. Vì Hồng quân đã tiến sát nơi đây và vì trường bay bị pháo kích liên tục, chỉ có 4 chiếc máy bay Đức hạ cánh trong ngày 19. Ngày 22 tháng 1, chiếc máy bay He 111 rời trường bay với 19 thương bệnh binh và đây là chuyến bay di tán ở đầu cuối của tập đoàn lớn quân 6 tại Stalingrad. [ 65 ]Ngày 23 tháng 1, Hồng quân chiếm được trường bay Gumrak. [ 66 ] Hi vọng giải thoát cho cho những sĩ quan hạng sang của tập đoàn lớn quân 6 cũng chấm hết. Ngoài ra, việc tiếp tế cho quân Đức giờ đây chỉ còn hoàn toàn có thể thực thi được bằng cách thả dù. Đại diện phía Liên Xô đi đến phòng tuyến của Đức ngày 24 tháng 1 với lời đề xuất mới với những nhu yếu và lời hứa như cũ nhưng Paulus, nhận lệnh của Adolf Hitler không đầu hàng đã không hồi âm. [ 67 ]
Tù binh Đức, Ý, Rumani và Hungary bị bắt trong trận StalingradKhi ấy, thấy quân Đức đang đến hồi nguy kịch trong trận Stalingrad đẫm máu, Hitler ví von Tập đoàn quân thứ sáu của Đức với 300 người lính thành Sparta dưới quyền vua Leonidas I đã kiên dũng chiến đấu trước quân xâm lược Ba Tư trong trận Thermopylae năm xưa. [ 68 ] Đến ngày 28 tháng 1, một đại đoàn có thời hùng mạnh bị cắt ra làm 3 mảnh nhỏ, mảnh phía nam là nơi Paulus đặt tổng hành dinh trong một TT bách hóa một thời phát đạt Univermag. Tình hình thiếu vắng quân lương và đạn dược đã trở nên vô cùng tồi tệ, lúc này Paulus hiểu rõ nỗ lực tiếp vận của không quân Đức đã phá sản trọn vẹn – tức số phận của Stalingrad đã được định đoạt. Ông cầu xin Hitler được cho phép ông đầu hàng để giữ tính mạng con người cho những binh sĩ, tuy nhiên vào ngày 30 tháng 1 năm 1943, nhân kỷ niệm 10 năm Đảng Quốc xã lên cầm quyền, Hitler đã phong cho Paulus quân hàm Thống chế vì từ trước tới nay chưa có một Thống chế Đức nào đầu hàng quân địch. Hitler cho rằng Paulus sẽ chọn cái chết để bảo toàn danh dự cho mình, vì nếu ông đầu hàng thì ông sẽ trở thành sĩ quan hạng sang nhất của Đức bị Hồng quân bắt làm tù binh. Tuy nhiên, Paulus vốn là người theo Công giáo vì thế ông cực lực phản đối việc tự sát. Ngày 31 tháng 1 năm 1943 Paulus quyết định hành động đầu hàng, đây là lần tiên phong trong chiến dịch ông chống lại lệnh ” tử thủ ” của Hitler :

“	Tôi không hề có ý định phí phạm mạng sống của mình vì cái thứ danh hiệu đó.	”
— Friedrich Wilhelm Ernst Paulus, [69]

Một tù binh Đức đang bị một binh sĩ Hồng quân áp giải .Ngày 2 tháng 2 năm 1943, những lực lượng quân Đức còn ở Stalingrad cũng đã đầu hàng. Số tù binh Hồng quân bắt được trong trận này lên đến 91 nghìn người, gồm có cả ba nghìn lính Rumani, bộ phận còn lại của sư đoàn bộ binh số 20, sư đoàn kỵ binh số 1 và Cụm tác chiến ” Đại tá Voicu “. [ 70 ] Các tù binh Đức – kể cả 24 tướng lĩnh – đói khát, cóng lạnh, nhiều người mang thương tích, toàn bộ đều mê mụ, đau khổ, níu lấy tấm chăn lấm máu phủ lên đầu chống lại lạnh lẽo ở – 24 °C, đi khập khiễng trên lớp băng tuyết hướng đến những trại tù binh ở Siberia. Nghe tin về sự đầu hàng của Paulus, Hitler đã nói với những sĩ quan của mình :

“	Tại Đức trong thời bình, có khoảng 18 đến 20 nghìn người tự sát mỗi năm mặc dù không ở trong tình huống như vậy. Thế mà một người như ông ta sao lại có thể đầu hàng bọn Bolshevik khi đã chứng kiến 5 đến 6 vạn binh lính dưới quyền mình chiến đấu đến chết ?!	”
— Adolf Hitler, [71]

“	Tôi rất hối hận khi phong ông ta quân hàm thống chế. Nếu tự tử, ông ta đã có thể trở thành bất diệt và anh hùng dân tộc nhưng ông ta lại muốn đến Moskva.	”
— Adolf Hitler, [72]

Hitler cũng cảm thấy tức giận do quân đội của ông ta đã đầu hàng chứ không hề tạo ra sự một ” Thermopylae ” hào hùng cho ông ta. Trong đợt tổng tấn công của Liên Xô từ ngày 19 tháng 11 năm 1942 đến 2 tháng 2 năm 1943, theo ghi nhận của Nguyên soái G. K. Zhukov tại hồi ký của ông thì trong hàng loạt chiến dịch, đã có 32 sư đoàn và 3 lữ đoàn Đức đã bị tàn phá ; 16 sư đoàn bị thiệt hại từ 50% đến 3/4 quân số. [ 73 ] Như vậy đã có hơn 14 vạn sĩ quan và lính Đức bỏ mạng trong những ngày cuối tại Stalingrad. [ 74 ] Khoảng 34.000 thương bệnh binh và sĩ quan đã được di tán bằng hàng không. Trận Stalingrad kết thúc với thắng lợi trọn vẹn của Hồng quân Liên Xô .

Sau này, Hitler có đề nghị Stalin giao trả Thống chế Paulus, đổi lại Hitler sẽ trả tự do cho con trai của Stalin là Yakov (Yakov là trung úy, bị bắt làm tù binh năm 1941). Tuy nhiên, Stalin đã đặt lợi ích đất nước lên trên tình cảm cá nhân, trong thư trả lời Stalin đã có một câu nói nổi tiếng “Tôi sẽ không đổi một Thống chế để lấy một trung úy”. Sau này Yakov đã chết trong trại tù binh của Đức Quốc xã.[26]

Đức và chư hầu[sửa|sửa mã nguồn]

Phe Trục thua với tổng số quân Đức, Hungary, Rumani và Ý thiệt hại khoảng chừng 1.050.000 binh sỹ. Trong đó :

• Tổng số quân Đức trong thành phố có 285.000 chết, bị bắt, mất tích hoặc bị thương. 300.000 thương vong khác hứng chịu bởi các Tập đoàn quân A, B và Sông Don đến giải vây. Tổng cộng là khoảng 585.000 thương vong.
• Quân Rumani bị thiệt hại 158.854 lính trong tổng số 228.000 lính tham chiến. Quân Ý thương vong 114.520 lính (bao gồm 84.830 chết hoặc bị bắt, và 29.690 bị thương) trong tổng số 235.000 lính tham chiến. Quân Hungary thương vong 143.000 lính (bao gồm 83.000 chết hoặc bị bắt, 60.000 bị thương) trong tổng số 200.000 lính tham chiến. Cùng với đó là khoảng 5 vạn lính Hiwi (những người Liên Xô đánh thuê cho Đức) đã tử trận hoặc bị bắt.[75] Tổng cộng là khoảng 466.000 thương vong.

Trong thời hạn bị vây hãm cuối chiến dịch, có khoảng chừng 10 nghìn thương bệnh binh Đức được di tán khỏi trận địa bằng máy bay, khoảng chừng 180 ngàn lính chết tại trận, 91 nghìn bị bắt làm tù binh. Trong số 91 nghìn tù binh, có 27 nghìn chết trong tuần tiên phong [ 76 ] và chỉ có 5 nghìn sống sót trở lại Đức trong năm 1955. : 430 [ 77 ] [ 78 ] Tính ra trong số 91 nghìn tù binh chỉ còn khoảng chừng 6 % sống sót. Nếu không kể 5 nghìn người được sơ tán bằng đường hàng không, trong số 28,5 vạn quân bị hợp vây chỉ có khoảng chừng 2 % còn sống sót. Ngoài 91.000 tù binh bị bắt ở nội đô Stalingrad, Hồng quân Liên Xô còn bắt được hàng chục ngàn tù binh ở những khu vực lân cận, tổng số quân đội Xô viết đã bắt được 151.246 tù binh trong chiến dịch phản công thắng lợi. Tổng cộng toàn chiến dịch, Liên Xô bắt được 235.000 tù binh đối phương [ 79 ]

Trong khi đó, trong hồi ký Nhớ lại và suy nghĩ của mình, nguyên soái Liên Xô G.K.Zhukov đưa ra con số tổn thất của quân Đức trong cả Mặt trận Volga (bao gồm Stalingrad và các vùng phụ cận) là gần 1,5 triệu người, khoảng 3.500 xe tăng và pháo tiến công, 12.000 khẩu đại bác và cối, gần 3.000 máy bay, một số lớn khí tài quân sự. Báo Nước Nga ngày nay cũng đưa ra con số 1,5 triệu người chết, bị thương và bị bắt trên toàn khu vực Stalingrad.[80][81]

Hồng quân Xô Viết[sửa|sửa mã nguồn]

Còn Hồng quân tuy thắng lợi nhưng cũng chịu thiệt hại tới 1,1 triệu người [ 82 ]. Một nguồn khác cho số lượng tựa như 1.129.169 thương vong trong đó 478.741 chết / mất tích và 650.878 bị thương hoặc bị ốm. Trong số đó, thương vong trong tiến trình phòng ngự ở nội đô Stalingrad là 75 vạn người, thương vong trong quy trình tiến độ phản công quân Đức là 37 vạn người. Có 278 binh sĩ Liên Xô bị bắn hạ vì tội đào ngũ khi quân địch tiến công. [ 83 ] Thiệt hại về thường dân là 4 vạn người chết trong nội đô Stalingrad do những cuộc không kích của phát xít Đức, khi tập đoàn lớn quân thiết giáp số 4 và tập đoàn lớn quân số 6 tiến vào thành phố. Số dân thường bỏ mạng ngoài thành phố không được thống kê .Tính chung thiệt hại của cả hai bên từ 2 đến 2,5 triệu người, khiến Trận Stalingrad trở thành trận đánh đẫm máu nhất trong lịch sử dân tộc quốc tế. 1.250.000 [ 20 ] [ 21 ] #

Kết quả, nhìn nhận và tác động ảnh hưởng[sửa|sửa mã nguồn]

Đại thắng Stalingrad của Liên Xô đã rình rập đe dọa đến cả Cụm Tập đoàn quân Nam của Đức. [ 84 ] Đây được xem là bước ngoặt quyết định hành động về chính trị, quân sự chiến lược và tâm ý của Chiến tranh quốc tế thứ hai [ 85 ] vì đây là lần tiên phong quân đội vô địch của nước phát xít Đức bị vượt mặt trong một trận đánh hủy hoại lớn, với gần 1/4 quân số toàn mặt trận Xô-Đức bị hủy hoại. Không chỉ vậy, rất nhiều trong số những đơn vị chức năng Đức bị hủy hoại là những đơn vị chức năng tinh luyện, dày dạn kinh nghiệm tay nghề chiến đấu ( ví dụ như Tập đoàn quân số 6 từng là chủ công trong chiến dịch vượt mặt Pháp năm 1940 ), dù có động viên tân binh thì quân Đức cũng không hề thay thế sửa chữa những đơn vị chức năng này được. Số tổn thất về lực lượng và phương tiện đi lại ấy đã tác động ảnh hưởng tai hại đến tình hình kế hoạch chung và làm rung chuyển tận gốc hàng loạt cỗ máy cuộc chiến tranh của nước Đức. Vì cả quân Đức, Ý, Hungary, Rumani đều bị tàn phá trên sông Volga và sông Don nên uy tín của Đức với những nước liên minh đã giảm đi rõ ràng. Bắt đầu có sự không tương đồng, tranh cãi vì mất lòng tin vào cỗ máy thống trị của Hitler, những nước mở màn mong làm thế nào thoát khỏi mạng lưới cuộc chiến tranh mà Hitler đã đẩy họ vào [ 86 ]. Theo Nguyên soái Zhukov, thắng lợi tại Stalingrad đã tạo thành một làn sóng vui mừng trên khắp quốc tế cũng là một cổ vũ lớn so với những dân tộc bản địa ở châu Âu đang nằm dưới sự chiếm đóng của Phát xít Đức .Thảm bại ở Stalingrad – một bước ngoặt giúp cho Liên Xô nắm chắc lợi thế của mình – đã trở thành tin dữ nhất của nước Đức đang lúc thất thế. Thậm chí, thắng lợi này còn được xem là một trong những bước ngoặt quyết định hành động cả lịch sử vẻ vang quốc tế trong thế kỷ XX [ 18 ]. Cùng với những thắng lợi của quân Đồng Minh tại Tunisia, thắng lợi Stalingrad đã mang lại lợi thế và củng cố niềm tin thắng lợi cho toàn khối Đồng Minh. [ 23 ]Về phía Đức, tuy thất bại ở Stalingrad nhưng quân đội phát xít Đức còn rất mạnh và nhiều tiềm lực. Sau đó chừng 6 tháng vào mùa hè năm 1943, quân Đức tổ chức triển khai một trận đánh lớn tại vòng cung Kursk như một nỗ lực ở đầu cuối nhằm mục đích giành lại thế dữ thế chủ động tiến công kế hoạch. Nhưng một lần nữa quân Đức lại thua trận và từ đó họ lún sâu vào thế bị động chống đỡ cho đến khi đầu hàng vào tháng 5 năm 1945. Trận Kursk cũng được xem là một bước ngoặt như trận thắng của Liên Xô tại Stalingrad vậy. [ 26 ] Quân Liên Xô đang thắng thế, lại hừng hừng khí thế báo thù, với đỉnh điểm là trận Berlin vào năm 1945 [ 18 ] .
Một góc thành phố Stalingrad sau trận đánhChiến bại quyết định hành động tại Stalingrad được xem là trận thua thảm hại nhất của người Đức kể từ sau trận Jena ( 1806 ) trong những cuộc cuộc chiến tranh của Napoléon, và hoàn toàn có thể còn nghiêm trọng hơn cả trận Normandie ở Tây Âu vào năm 1944 [ 18 ] [ 87 ] Mặc dù phát xít Đức đã chiếm 90 % thành phố nhưng những lực lượng Hồng quân còn lại vẫn tử thủ một cách kiên cường và kinh khủng. Đến cuối trận đánh, Hồng quân đã vây hãm và hủy hoại Tập đoàn quân số 6. Một số lực lượng của Tập đoàn quân số 4 cũng bị thương vong trong trận phản công của Hồng quân tại đây .Khả năng cơ động của quân Đức là một nguyên do quan trọng cho thành quả mà họ đạt được trong đầu trận đánh. Trước Stalingrad, Hồng quân chỉ hoàn toàn có thể kêu gọi một lượng lớn binh sĩ và giành được thắng lợi trong một trường hợp duy nhất : Moskva. Quân Đức hoàn toàn có thể đi vòng qua Stalingrad, vốn có giá trị không lớn về mặt quân sự chiến lược và những cơ sở vật chất đã được sơ tán, hoặc tập trung chuyên sâu lực lượng hướng xuống phía Nam tới dãy Kavkaz. Tuy nhiên, Hitler lại chọn cách ngược lại, phung phí không biết bao nhiêu binh sĩ thiện chiến trong những trận đánh đẫm máu trong một thành phố tan hoang ; điều này mang lại nhiều lợi thế cho những lực lượng Hồng quân đồn trú và giúp Hồng quân có thời hạn kêu gọi một lực lượng khổng lồ để thực thi đòn vu hồi vây hãm Tập đoàn quân số 6. Một vài tướng lĩnh Đức cho rằng Hitler đã phung phí một trong những đơn vị chức năng quân tinh nhuệ nhất nhất chỉ vì danh dự cá thể. Tập đoàn quân số 6 được tái lập trong Trận Kursk, tuy nhiên thành phần của nó đa phần là những binh sĩ mới được động viên và sức mạnh của nó rõ ràng không hề bằng như trước kia được nữa. : 386Việc Hitler theo đuổi cùng một lúc quá nhiều tiềm năng cũng là một tác nhân quan trọng góp phần vào sự bại trận của phát xít Đức ở Stalingrad. Ở phía cực Nam, Cụm Tập đoàn quân A nhận trách nhiệm đánh chiếm vựa dầu của Liên Xô tại Kavkaz – đặc biệt quan trọng là tại vùng Baku của Azerbaijan. Đó mới là mục tiêu khởi đầu của chiến dịch và cũng được nhìn nhận là yếu tố quyết định hành động để nhanh gọn vượt mặt Liên Xô. Tuy nhiên về sau, nhận thấy địa hình khu vực Kavkaz quá hiểm trở, Hitler đã điều bớt chiến binh của Cụm Tập đoàn quân B để chuyển sang chiến đấu tại Stalingrad – và thế cho nên phát xít Đức không có đủ quân lực để rình rập đe dọa đến Baku. Ngược lại, nếu Hitler từ bỏ việc đánh Kavkaz thì Đức cũng hoàn toàn có thể dồn quân từ Cụm Tập đoàn quân A lên Stalingrad để củng cố cạnh sườn yếu của Cụm Tập đoàn quân B và thậm chí còn cũng hoàn toàn có thể trợ giúp lực lượng này trong việc tác chiến trong thành phố. Rõ ràng tham vọng của Hitler đã vượt quá năng lực của quân Đức. [ 61 ]Stalingrad cũng là nơi bộc lộ ý chí và tính kỉ luật của cả hai phe tham chiến. Trong quy trình tiến độ đầu, Hồng quân phải bảo vệ thành phố trước sự tiến công kinh hoàng của phát xít Đức. Tổn thất của họ lúc đó thật là kinh khủng, ước tính rằng một tân binh tham chiến tại 1 số ít đơn vị chức năng tiền phương sẽ không sống sót quá một ngày, còn so với một sĩ quan là ba ngày. Sự hi sinh của những chiến sỹ Hồng quân được bất tử hóa bởi dòng chữ khắc trên bức tường nhà ga xe lửa – vị trí đã ” đổi chủ ” đến 15 lần trong suốt chiến dịch – của một binh sĩ Hồng quân thuộc Sư đoàn Cận vệ số 13 ( nguyên là Sư đoàn bộ binh số 100 ) của tướng Rodimtsev khi anh bị thương nặng và đang hấp hối :

“

Các binh sĩ Cận vệ của Rodimtsev đã chiến đấu và chết tại đây vì Mẹ Tổ quốc.

”

Các binh sĩ Đức cũng biểu lộ tính kỉ luật cao độ của họ trong thời hạn họ bị Hồng quân vây hãm. Đây là lần tiên phong việc này được biểu lộ khi một lực lượng quy mô khổng lồ của phát xít Đức nằm trong một tình thế rất là khó khăn vất vả. Đặc biệt vào tiến trình cuối của chiến dịch khi thực phẩm và quần áo bị thiếu vắng, nhiều lính Đức bị chết đói, chết rét nhưng kỷ luật của Tập đoàn quân số 6 vẫn được giữ nghiêm minh cho đến tận giờ phút sau cuối, khi mọi người đều nhận thấy rằng kháng cự là vô ích. Bản thân Tư lệnh Friedrich Paulus cũng tuân thủ khắt khe mệnh lệnh của Hitler mặc kệ những tướng lĩnh Đức khác – kể những Von Manstein – khẩn khoản nhu yếu ông nhanh gọn mở một cuộc phá vây thoát ra ngoài .
Trong trận Stalingrad này, dù đã hứng chịu tổn thất to lớn ( hơn cả thiệt hại của quân Đức ) mà Hồng quân trọn vẹn vượt mặt một lực lượng tinh luyện hạng nhất trong quân lực Đức trên Mặt trận Nga – Tập đoàn quân thứ sáu của Paulus, chứ không phải là những đội hình yếu ớt và vô vọng như ở trận Berlin vào năm 1945. [ 18 ] [ 26 ] Vì sự gan góc và anh hùng của những chiến sỹ Hồng quân bảo vệ thành phố, năm 1945 Stalingrad được phong thương hiệu Thành phố Anh hùng. Tháng 10 năm 1967, 24 năm sau ngày diễn ra trận đánh, [ 88 ] tượng đài Mẹ Tổ quốc lôi kéo được dựng lên ngọn đồi Mamayev Kurgan, đỉnh điểm của thành phố. Đây cũng là nơi thiết kế xây dựng khu tượng đài nổi tiếng rất to lớn để ghi nhớ trận đánh và tên của hơn một triệu chiến sỹ Hồng quân Xô Viết đã hi sinh tại Stalingrad. Khu phức tạp nhằm mục đích kỷ niệm những liệt sĩ trận vong tại Stalingrad gồm có cả những ngôi nhà đổ nát trong thành phố được mọi người giữ nguyên trạng nhằm mục đích kỷ niệm trận đánh. Những chứng tích về những trận đánh ở Kho thóc Lớn, ở ngôi nhà Pavlov vẫn được bảo tồn để mọi người thăm quan. Khoảng 50 năm sau trận ác chiến, những đống xương khô hãy còn phủ đầy những ngọn đồi gần thành phố. [ 26 ] Và đến tận giờ đây tro cốt của những liệt sĩ và những mảnh sắt thép vụn vẫn được tìm thấy trên đồi Mamayev như một hình tượng của sự hi sinh to lớn của những chiến sỹ cũng như của thắng lợi tỏa nắng rực rỡ của Hồng quân tại trận đánh mang tính bước ngoặt này .Huân chương Suvorov hạng nhất đã được trao tặng cho G.K.Zhukov, A.M.Vasilevsky, N.N. Voronov, N.F.Vatutin, A.I.Yeryomenko, K.K.Rokossovsky vì có thành tích góp phần vào công tác làm việc chỉ huy chung đưa cuộc phản công ở Stalingrad đến thắng lợi to lớn. Rất nhiều tướng lĩnh, sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sỹ cũng được khen thưởng. Trung tướng Aleksandr Rodimtsev, Tư lệnh sư đoàn cận vệ số 13 được phong tặng thương hiệu Anh hùng Liên bang Xô Viết. Còn, thống chế Đức Friedrich Paulus bị bắt làm tù binh, ông tham gia vào một tổ chức triển khai của những tướng lĩnh Đức bị bắt làm tù binh, với mục tiêu lôi kéo chính sách Hitler chấm hết cuộc chiến tranh và đàm phán với Liên Xô. Ông được thả vào năm 1953 và trở thành thanh tra công an ở Đông Đức vào cuối đời. Ông qua đời tại đây vào năm 1957 .Sau khi I. V. Stalin chết ( 1953 ), cùng với trào lưu chống sùng bái cá thể Stalin, ban chỉ huy Liên Xô đã đổi tên thành phố Stalingrad thành Volgograd nhưng trận chiến vĩ đại ở đây vẫn mang tên là trận Stalingrad .

Chiến thắng tại Stalingrad đã giúp cho uy tín cũng như vị thế chính trị của Stalin, Liên Xô và phong trào cộng sản được nâng cao đáng kể trên toàn thế giới[89]. Tờ báo The Daily Telegraph của Anh đã ca ngợi tinh thần chiến đấu của binh sĩ Liên Xô và tuyên bố chiến thắng của Hồng quân tại Stalingrad đã “cứu vãn nền văn minh châu Âu” [90]. Nước Anh cũng tổ chức một ngày lễ kỉ niệm được gọi là “Ngày Hồng quân” vào ngày 23 tháng 2 năm 1943, tròn 3 tuần sau chiến thắng này. Vua Geogre VI của Anh còn cho rèn một thanh gươm được gọi là Gươm Stalingrad, thanh gươm này về sau đã được đích thân Thủ tướng Anh Churchill trao tặng cho Stalin tại Hội nghị Tehran năm 1943 [91]. Tổng thống Mỹ Roosevelt cũng đã gửi một bức điện chúc mừng chiến thắng của Stalin và Liên Xô, trong đó ông đã gọi trận đánh Stalingrad là “một trong những chương đáng tự hào nhất trong cuộc đấu tranh của các dân tộc trên toàn thế giới chống lại chủ nghĩa phát xít” [92]

Trong văn hóa truyền thống đại chúng[sửa|sửa mã nguồn]

Các điều kiện khắc nghiệt của trận chiến bao gồm mùa đông Nga khủng khiếp gây ra cái lạnh và cái đói cho quân Đức đã được thể hiện trong một số bộ phim của Đức, Nga Lưu trữ 2011-06-28 tại Wayback Machine, Anh và Hoa Kỳ. Trận đánh cũng được thể hiện trong một số tác phẩm văn học vì tầm quan trọng của nó trong việc đẩy lui quân xâm lược Đức và cả về sự khốc liệt và tàn bạo của chiến trường, nơi con số binh sĩ thương vong thuộc dạng kinh hoàng đến mức chưa từng có trước đây.

Vũ khí được sử dụng[sửa|sửa mã nguồn]

Hồng quân Xô Viết : súng ngắn Tokarev TT-33, súng ngắn ổ quay Nagant 1895 ; súng tiểu liên PPSh-41, PPS-42 và PPS-43, PPD-40 ; súng trường Mosin Nagant M91 / 30 ( phiên bản thông thường lẫn phiên bản bắn tỉa ), Mosin Nagant M38 Carbine, súng trường bán tự động hóa SVT-40 ; trung liên Degtyarov DP-28 ; súng máy Maxim M1910, súng máy hạng nặng DShK ; lựu đạn F1, RPG-40 và RGD-33 ; xe tăng T-26, T-34, súng trường chống tăng PTRS-41 và PTRD, chai xăng …Phát xít Đức : súng ngắn Luger P08, Walther P38, Walther PPK, súng tiểu liên MP-38 và MP-40, súng trường Karabiner 98 k, súng trường bán tự động hóa Gewehr 43 và Gewehr 41, trung liên FG-42, súng máy MG-34, súng máy MG-42, lựu đạn M24, súng chống tăng Panzerschreck, súng phòng không Flak-38, xe tăng Panzer II, Panzer III, Panzer IV, pháo tự hành StuG-3 …

• Beevor, Antony (2018), Stalingrad – Trận chiến định mệnh, Trịnh Huy Ninh dịch, Hà Nội: Nhà xuất bản Hồng Đức và Công ty cổ phần Sách Omega.
• Chuikov (1985), Xta-lin-grát trận đánh của thế kỷ. Nguyễn Hữu Thân dịch, Trần Anh Tuấn hiệu đính, Hà Nội: Nhà xuất bản Quân đội nhân dân.
• Stemenco (1985), Bộ Tổng tham mưu Xô-viết trong chiến tranh (hồi ký), Trần Anh Tuấn dịch, Moskva: Nhà xuất bản Tiến bộ, 2 quyển.
• Vasilevsky, Sự nghiệp cả cuộc đời (hồi ký), Moskva: Nhà xuất bản Tiến bộ.
• Zhukov, Georgi Konstantinovich (1987), Nhớ lại và suy nghĩ (hồi ký), Hà Nội: Nhà xuất bản Quân đội nhân dân, 3 tập.

Liên kết ngoài[sửa|sửa mã nguồn]

Tư liệu tiếng Việt[sửa|sửa mã nguồn]

• A. M. Vailevsky, Sự nghiệp cả cuộc đời (bản tiếng Việt), NXB Tiến bộ, Moskva, 1986
• G. K. Zhukov, Nhớ lại và suy nghĩ – Tập 2 (bản tiếng Việt), NXB Quân dội Nhân dân, Hà Nội, 1987.
• V. I. Tchuikov, Stalingrad – trận đánh của thế kỷ (bản tiếng Việt). NXB Quân đội Nhân dân, Hà Nội. 1985
• S. M. Stemenko, Bộ Tổng tham mưu Xô Viết trong chiến tranh – Tập 1 (bản tiếng Việt), NXB Tiến bộ, Moskva, 1985

Tư liệu tiếng Nga[sửa|sửa mã nguồn]

Tư liệu tiếng Đức[sửa|sửa mã nguồn]

Tư liệu tiếng Xécbi[sửa|sửa mã nguồn]

Tư liệu tiếng Anh[sửa|sửa mã nguồn]

Source: https://bieblog.com
Category : Phong thủy