Giao hưởng số 5 (Beethoven) – Wikipedia tiếng Việt

Bản Giao hưởng Số 5 cung Đô thứ Op. 67 “Định mệnh” được Beethoven sáng tác vào giai đoạn 1804-1808. Đây là một trong những bản giao hưởng âm nhạc cổ điển nổi tiếng nhất và phổ biến nhất, và thường được trình diễn tại các buổi hòa tấu.[1] Bản giao hưởng gồm bốn chương (movement): chương mở đầu sonata, andante, chương scherzo tiết tấu nhanh dẫn đến chương cuối attacca. Nó được trình diễn lần đầu tiên tại nhà hát opera Theater an der Wien ở Viên năm 1808, ngay sau đấy bản giao hưởng đã trở lên nổi tiếng. E.T.A. Hoffmann miêu tả nó là “một trong những tác phẩm lớn của thời đại”.

Tác phẩm khởi đầu băng mô típ bốn nốt ” ngắn-ngắn-ngắn-dài ” lặp lại hai lần. ( ( trợ giúp · thông tin ) )
Bản Giao hưởng và mô típ bốn nốt nhạc khởi đầu này trở nên nổi tiếng trên quốc tế và tiếp tục được sử dụng trong văn hoá đại chúng từ nhạc disco cho đến rock and roll và Open cả trong điện ảnh và truyền hình .

Quá trình sáng tác[sửa|sửa mã nguồn]

Bản giao hưởng Số 5 có một quá trình thai nghén lâu dài. Những phác thảo đầu tiên cho nó được Beethoven bắt tay vào thực hiện vào năm 1804 ngay sau khi ông hoàn thành Bản Giao hưởng số 3.[2] Tuy nhiên, quá trình sáng tác tác phẩm này bị gián đoạn bởi việc chuẩn bị cho những tác phẩm khác như vở opera Fidelio, bản piano sonata Appassionata, ba bản Razumovsky cho tứ tấu bộ dây, Concerto cho Violin, bản Giao hưởng số 4 và Mass cung Đô trưởng. Mãi cho đến năm 1807 Beethoven mới có thể quay lại với việc sáng tác bản giao hưởng số 5 và hoàn thành vào năm 1808. Nó được thực hiện song song với bản giao hưởng số 6 và cả hai bản giao hưởng này được công diễn vào cùng một ngày.

Beethoven hoàn thành xong bản Giao hưởng Số 5 ở giữa những năm ba mươi tuổi khi đời sống của ông gặp nhiều rắc rối bởi căn bệnh điếc ngày càng trầm trọng. [ 3 ] Bối cảnh lịch sử dân tộc quốc tế khi đó được lưu lại bởi những đại chiến của Napoléon, bạo loạn chính trị ở Áo, và sự chiếm đóng kinh đô Viên của quân đoàn Napoléon vào năm 1805 .
Bản Giao hưởng Số 5 được trình diễn ra đời vào ngày 22 tháng 12 năm 1808 trong một buổi hoà nhạc đồ sộ tại nhà hát Theater an der Wien do đích thân Beethoven chỉ huy. [ 4 ] Buổi trình diễn lê dài hơn bốn giờ đồng hồ đeo tay. Hai bản Giao hưởng được trình diễn theo thứ tự đảo ngược, bản số 6 trước rồi mới đến bản Số 5. [ 5 ] Chương trình của buổi trình diễn như sau :

1. Giao hưởng số 6
2. Aria: “Ah, perfido”, Op. 65
3. The Gloria các chương của Mass cung Đô trưởng
4. Concerto số 4 cho Piano (chơi bởi Beethoven)
5. (Giải lao)
6. Giao hưởng số 5
7. The Sanctus and Benedictus các chương của Mass cung Đô trưởng
8. Độc tấu ngẫu hứng của Beethoven
9. Đồng ca fantasia

Beethoven dành Tặng bản Giao hưởng Số 5 của ông cho hai người bảo trợ, Vương công Franz Joseph von Lobkowitz và Bá tước Razumovsky. Dòng đề tặng Open trên bản in nhạc phổ lần tiên phong vào tháng 4 năm 1809 .

Tiếp nhận và tác động ảnh hưởng[sửa|sửa mã nguồn]

Buổi biểu diễn ra mắt tác phẩm nhận được rất ít phản hồi do diễn ra trong điều kiện khó khăn. Trước đó, dàn nhạc giao hưởng chưa có thời gian luyện tập – chỉ tập được một buổi duy nhất – và khi một nhạc công mắc lỗi trong lúc biểu diễn Đồng ca Fantasia, Beethoven đã phải cho ngừng toàn bộ dàn nhạc và biểu diễn lại từ đầu.[6] Khán phòng hôm đó cực kỳ lạnh và khán giả đã kiệt sức vì buổi biểu diễn quá dài. Tuy nhiên, một năm rưỡi sau đó, nhạc phổ của bản nhạc được xuất bản do tác động của một bài phê bình ca ngợi cuồng nhiệt do một tác giả ẩn danh viết (mà thực chất chính là E.T.A. Hoffmann) đăng trên tờ san Allgemeine musikalische Zeitung. Ông đã mô tả bản nhạc với những hình ảnh đầy kịch tính:

Ánh sánh tỏa nắng rực rỡ chiếu xuyên qua màn đêm thăm thẳm, và lúc ấy ta mới nhận ra bóng tối khổng lồ đang lắc lư tới lui đã bao trùm lên ta, huỷ diệt mọi thứ bên trong ta chỉ trừ nỗi đau của niềm khắc khoải vô tận – cái khắc khoải mà trong đó mọi sự khoái lạc ngân lên trong cung bậc hân hoan đều bị dìm xuống và chết lịm, và chỉ qua nỗi đau ấy – cái thống trị nhưng không huỷ diệt tình yêu, kỳ vọng và niềm vui – ngực ta như muốn nổ tung bởi hơi thở dồn dập trong những hoà âm tràn ngập âm thanh của niềm đam mê, tất cả chúng ta bám lấy đời sống và trở thành người nắm giữ linh hồn. [ 7 ]

Hoffman dành phần đông nhất trong bài ngợi ca nồng nhiệt này để nghiên cứu và phân tích chi tiết cụ thể bản giao hưởng, nhằm mục đích cho fan hâm mộ thấy được phương pháp Beethoven sử dụng để nhấn mạnh vấn đề những hiệu ứng đặc biệt quan trọng so với thính giả. Trong một bài luận mang tên ” Nhạc không lời của Beethoven “, phối hợp bài phê bình này cùng một bài viết khác vào năm 1813 về tác phẩm tam tấu đàn dây Op. 70, xuất bản trong ba số vào tháng 12 năm 1813, E.T.A. Hoffman ngợi ca thêm ” bản giao hưởng cung Đô thứ kỳ diệu, thâm thúy không bút nào tả xiết. ”

Bản giao hưởng tuyệt diệu này, trong một cao trào cứ lên cao mãi, cao mãi, đã đưa đẩy thính giả rơi vào quốc tế tâm linh của sự vô tận mới thật mãnh liệt ! … Không hoài nghi rằng hàng loạt làn sóng nhu động giống như một khúc Rhasody cuồng tưởng đã tinh xảo đã đi qua bao người, nhưng tâm hồn của mỗi một thính giả am tường chắc như đinh đã bị khuấy động một thâm thúy và mật thiết bởi cảm xúc rằng không có một địa hạt tâm linh nào khác nơi nỗi buồn và niềm vui lại hoàn toàn có thể ôm ấp lấy anh ta bằng những âm thanh … [ 8 ]

Bản giao hưởng sớm đạt được vị trí như một tác phẩm trung tâm trong sự nghiệp của Beethoven. Như một biểu tượng của nhạc cổ điển, nó được chơi mở màn cho những buổi hoà nhạc của Dàn nhạc Giao hưởng New York vào ngày 7 tháng 12 năm 1842, và Dàn nhạc Giao Hưởng Quốc gia Mỹ ngày 2 tháng 11 năm 1931.[9] Những yếu tố sáng tạo đột phá cả về kỹ thuật lẫn khả năng tác động tới cảm xúc của nó đã có sức ảnh hưởng sâu rộng tới các nhà soạn nhạc và giới phê bình âm nhạc,[10] và là nguồn cảm hứng cho rất nhiều tác phẩm sau này của Brahms, Tchaikovsky (tiêu biểu là trong bản Giao hưởng số 4 của ông),[11] Bruckner, Mahler, và Hector Berlioz.[12] Giao hưởng số 5 cùng với bản Giao hưởng số 3 (Anh hùng ca) và Giao hưởng số 9 (Thánh ca) trở thành những bản giao hưởng có tính cách mạng nhất của Beethoven.

Bản Giao hưởng Số 5 được chơi bởi những nhạc cụ : piccolo ( chỉ Open trong chương 4 ), 2 sáo, 2 oboe, 2 clarinet cung Si giáng và Đô, 2 bassoon, contrabassoon ( chỉ Open trong chương 4 ), 2 kèn cor cung Mi giáng và Đô, 2 trumpet, 3 trombon ( alto, tenor, và bass, chỉ Open trong chương 4 ), trống timpani ( gam Son-Đô ) và bộ vỹ. [ 13 ]
Một buổi màn biểu diễn kiểu mẫu thường lê dài 30 phút. Tác phẩm chia làm bốn chương :

Chương 1 : Allegro con brio[sửa|sửa mã nguồn]

	Chương 1 Performed by the Skidmore College Orchestra. Music courtesy of Musopen Performed by the Fulda Symphony
Trục trặc khi nghe các tập tin âm thanh này? Xem hướng dẫn.

Chương đầu mở màn với mô típ 4 nốt đã đề cập ở trên, một trong những mô tip nổi tiếng nhất của âm nhạc phương Tây. Có khá nhiều tranh cãi giữa các nhạc trưởng về nhịp điệu để chơi bốn nốt mở màn này. Một số nhạc trưởng tuân thủ chặt chẽ theo nhịp allegro (nhịp nhanh khoảng 120-168 nhịp trên phút); một số khác nhằm nhấn mạnh sự nặng nề của tiếng gõ cửa định mệnh lại chơi bốn nốt mở đầu với nhịp điệu rất chậm và trang nghiêm; một số khác thì chơi theo nhịp molto ritardando (chơi mỗi nhịp bốn nốt chậm dần), cho rằng dấu lặng trên nốt thứ tư đóng vai trò cân bằng.[14] Một số nhà phê bình nhấn mạnh điều quan trọng là phải thể hiện được tinh thần của nhịp hai-một và cho rằng nhịp một-hai-ba-bốn thường bị chơi sai.[15]

Chương đầu được viết theo hình thức sonata truyền thống lịch sử mà Beethoven thừa kế từ những nhà soạn nhạc cổ xưa tiền bối Haydn và Mozart ( trong đó ý tưởng sáng tạo chính được biểu lộ ngay từ những trang tiên phong và được liên tục đưa đẩy và tăng trưởng lên qua rất nhiều nốt nhạc, với sự tái diễn kịch tính của đoạn khởi đầu – dấu tóm tắt – ở quãng ba phần tư của hàng loạt chương ). Nó mở màn với hai đoạn kịch tính cực mạnh, một mô tip nổi tiếng nhằm mục đích lôi cuốn sự quan tâm của thính giả. Tiếp theo bốn nhịp đầu Beethoven sử dụng giải pháp lặp và tiếp nối để tăng trưởng chủ đề. Bốn nốt lặp lại ngắn gọn như xô đầy lên nhau với nhịp độ đều đặn tạo nên một giai điệu đơn nhất liên tục trôi chảy. Ngay sau đó, một đoạn nối được chơi bằng kèn cor với âm hưởng nhanh mạnh thế chỗ trước khi chủ đề thứ hai được trình làng. Chủ đề thứ hai này được chơi ở cung Mi giáng, giọng trưởng tương tự, và nó trữ tình hơn, được viết cho piano và với bốn nốt mô típ được chơi phụ hoạ bởi bộ vỹ. Phần tái hiện một lần nữa lại dựa trên bốn nốt mô típ. Sự tăng trưởng của phân đoạn liên tục sử dụng giải pháp chuyển giọng, tiếp nối và lặp lại và đoạn nối. Trong đoạn lặp lại này, có một phần độc tấu ngắn dành cho oboe theo phong thái gần như ngẫu hứng, và hàng loạt chương đầu kết thúc với coda ( đoạn kết của một chương nhạc ) mãnh liệt .

Chương hai : Adante con moto[sửa|sửa mã nguồn]

	Chương hai Performed by the Skidmore College Orchestra. Music courtesy of Musopen Xem thêm: Nên bốc bát hương vào tháng nào trong năm 2022? Performed by the Fulda Symphony
Trục trặc khi nghe các tập tin âm thanh này? Xem hướng dẫn.

Chương hai chơi ở cung La trưởng mang đậm tính trữ tình với hình thức chủ đề kép biến tấu, tức là hai chủ đề cùng Open và biến hóa luân phiên nhau. Tiếp theo những đoạn biến tấu là một phần coda dài .Chương này mở màn với sự lên tiếng của chủ đề thứ nhất, một giai điều được đồng tấu bằng viola và cello với double bass phụ hoạ. Chủ đề thứ hai ngay lập tức theo sau bằng hoà âm tạo ra bởi clarinet, basson, violin, với giải âm ba nốt cho viola và bass. Ở đoạn biến tấu tiếp theo chủ để thứ nhất lại Open và tiếp nối nó là chủ để thứ ba, 32 nốt chơi bằng viola và cello với một đoạn đối chọi chơi bởi sáo, oboe và basson. Tiếp theo một khúc chuyển tiếp hàng loạt dàn nhạc cùng hoà tấu với nhịp điệu cực mạnh, dẫn tới một đoạn cao trào mạnh dần, và đoạn coda để kết thúc chương. [ 16 ]

	Chương ba Performed by the Skidmore College Orchestra. Music courtesy of Musopen Performed by the Fulda Symphony
Trục trặc khi nghe các tập tin âm thanh này? Xem hướng dẫn.

Chương ba có cấu trúc ba lớp, gồm có scherzo và trio được viết theo khuôn mẫu của chương ba trong nhạc giao hưởng thời kỳ Cổ điển, trong đó đoạn scherzo chính được chơi liên hoàn, rồi đến một phần trio trái chiều, và đoạn scherzo sẽ tái diễn, và đến coda kết thúc. Tuy nhiên trong khi nhạc giao hưởng thời kỳ Cổ điển thường thì sử dụng minuet và trio cho chương ba thì Beethoven lại có cải cách bằng cách sử dụng cấu trúc scherzo và trio .Chương ba này lại quay lại chơi ở cung Đô thứ ở đoạn khởi đầu và khởi đầu với chủ đề được chơi bằng cello và double bass : ( ( trợ giúp · thông tin ) )
Chủ đề mở màn được đáp lại bằng một chủ để tương phản chơi bằng nhạc cụ bộ hơi, và đoạn này được lặp lại. Sau đó kèn cor lên tiếng can đảm và mạnh mẽ để công bố chủ để chính của chương và phần nhạc tăng trưởng từ đây .Phần trio chơi ở cung Đô trưởng và được viết theo lối đối âm. Khi đoạn scherzo trở lại lần ở đầu cuối, nó được chơi bằng bộ dây rất là nhẹ nhàng với kỹ thuật pizzicato .” Phần scherzo tạo sự trái chiều tựa như như những giai điệu chậm trong đó chúng tăng trưởng từ những đặc thù cực kỳ độc lạ giữa scherzo và trio … Scherzo trái chiều hình ảnh này với mô tip ( 3 + 1 ) nổi tiếng của chương đầu, cái có tính quyết định hành động xuyên suốt hàng loạt chương. ” [ 17 ]

	Chương 4 Performed by the Skidmore College Orchestra. Music courtesy of Musopen Performed by the Fulda Symphony
Trục trặc khi nghe các tập tin âm thanh này? Xem hướng dẫn.

Âm điệu hân hoan và hồ hởi của chương kết ngay lập tức theo sau scherzo mà không hề bị ngắt quãng. Nó được viết theo hính thức sonata biến thể khác lạ : ở phần cuối của đoạn tăng trưởng chủ đề, những nhạc cụ tạm ngưng ở phách át, chơi cực mạnh, và âm nhạc được liên tục chơi sau đoạn ngừng với điệp khúc nhẹ nhàng của ” chủ đề kèn cor ” trong điệu scherzo. Phần tóm tắt sau đó được trình làng bằng nhịp điệu mạnh dần phát ra từ những nhịp sau cuối của phần scherzo thêm vào, giống hệt nhạc của phần khởi đầu chương. Đưa phần tạm ngưng vào chương cuối với vật liệu từ ‘ vũ điệu ’ thứ ba này lần tiên phong được Haydn sử dụng trong tác phẩm Giao hưởng số 46 cung Si của ông vào năm 1977. Không ai biết liệu có phải Beethoven học tập từ tác phần này hay không .

Chương cuối Bản giao hưởng Số 5 kết thúc bằng một coda rất dài, trong đó những chủ đề chính của chương được chơi theo hình thức cô đọng về nhịp điệu. Càng tới cuối nhịp điệu chuyển dần về presto (rất nhanh). Bản giao hưởng kết thúc bằng 29 nhịp ở hợp âm Đô trưởng, chơi cực mạnh. Charles Rosen trong The Classical Style[18] cho rằng kết thúc này thể hiện cảm nhận Beethoven về tính thương quan trong nhạc thời kỳ Cổ điển: đoạn “kết dài đến khó tin” hoàn toàn ở cung đô trưởng là cần thiết “để kết lại sự căng thẳng tột độ của tác phẩm đồ sộ này.”[19]

Nhà điều tra và nghiên cứu âm nhạc thế kỷ 19, Gustav Nottebohm lần tiên phong chỉ ra rằng chủ đề trong chương ba của tác phẩm này có chung chuỗi những quãng như phần khởi đầu của chương cuối của bản Giao hưởng số 40 cung Son thứ K. 550 của Mozart. Đây là phần khởi đầu của Mozart : ( ( trợ giúp · thông tin ) )
Trong khi sự giống nhau ngẫu nghiên đôi cũng khi xảy ra trong âm nhạc, trường hợp của Beethoven có vẻ như không phải do vô tình. Nottebohn tò mò ra sự tương đương này khi xem xét bản nháp mà Beethoven sử dụng để soạn thảo Bản giao hưởng Số 5 và thấy rằng 29 nhịp hợp âm kết thúc của Mozart được Beethoven sao chép lại. [ 20 ] [ 21 ] [ 22 ]

Source: https://bieblog.com
Category : Phong thủy